Wolność nauki i jej możliwe nadużycia

DoCat - czyli co robić? Jak żyć? Tym razem kilka słów o wolności w nauce. Fragment książki publikujemy za zgodą wydawnictwa Edycja św. Pawła.

301. Jakie zasady etyczne obowiązują współcześnie w naukach przyrodniczych?

Istnieją cztery zasady obowiązujące na całym świecie:

• uniwersalność: uogólnianie przez argumentację sprawdzalną i ustandaryzowaną;
• powszechność: prawo do udziału we wszystkich wynikach naukowych;
• bezinteresowność: odsunięcie interesów własnych naukowca;
• sceptycyzm: gotowość do podważania wyników własnych badań.

302. Czy może dojść do nadużycia wyników badań naukowych?

Po odkryciu bomby atomowej stało się oczywiste, że nauka nie mieści się w przestrzeni ponadetycznej. Wyniki badań z zakresu nauk przyrodniczych mogą być nie tylko wykorzystywane dla dobra jednostki i społeczeństw, ale i używane na ich szkodę. Współcześnie dyskutuje się szczególnie o „bezpieczeństwie biologicznym”, czyli o tym, jak należy traktować naukę, która przyczynia się do rozwoju medycyny lub innych dziedzin, a jednocześnie jest narażona na nadużycia ze strony bioterrorystów i innych środowisk przestępczych.

  www.edycja.pl 303. Co oznacza DURC?

DURC, czyli Dual Use Research of Concern, to troska o badania o podwójnym zastosowaniu. Obejmuje prace badawcze, przy których można założyć, że odkrywają one wiedzę lub technologie, albo wytwarzają produkty, które mogą być zastosowane przez osoby trzecie na szkodę życia, zdrowia ludzkiego, środowiska i innych dóbr.

304. Co można zrobić, by terroryści nie skorzystali np. z syntetycznych patogenów?

Najpierw należy rozpowszechnić w świecie świadomość, że „wolność nauki” wymaga przepisów prawnych, które by regulowały jej rozwój. Sami naukowcy potrzebują kodeksu etycznego badań naukowych; nie wystarczy, by dbali o techniczną stronę swojej pracy. Potrzeba regulacji i kontroli na poziomie międzynarodowym. Nauka nie jest już ograniczona na płaszczyźnie narodowej. Brak stosownych strategii w sytuacji ryzyka jest dziś już wielką nieodpowiedzialnością.