Czaszka największego z żyjących wielorybów, płetwala błękitnego, nie zmieściłaby się w większości dużych pokojów w naszych mieszkaniach. Tymczasem, czaszka pierwszego ze znanych prawaleni, pakicetusa, była wielkości czaszki kojota. Pakicetus żył 50 Ma (Mega annum- łac. milionów lat temu) na terenach Pakistanu i był ziemnowodnym, podobnym do wydry stworzeniem.

Z biegiem czasu prawalenie rosły i zmieniały się. Kolejnym wczesnym prawaleniem był Ambulocetus. Żył on 49 Ma i był tak jakby włochatym krokodylem, czającym się na ofiarę i będącym dalekim przodkiem wielorybów stworzeniem. 45 Ma żył Procetus, a trochę przed nim, bo 46,5 Ma żył Rodhocetus. Miały one skarlałe kończyny dolne, nie były pokryte futrem i nadal miały szyje. 43-46 Ma żył Kutchicetus, stosunkowo mały stwór, mniejszy od Rodhocetus. Wyglądał tak, jakby wracał się w ewolucji.

Miał długi ogon i bardziej owłosione ciało niż jego przodek. 37 Ma żyło już podobniejsze do dzisiejszych waleni stworzenie, zwane durodonem. Od współczesnych nam wielorybów różniły go jednak tylne kończyny i przednie nie zamienione jeszcze w płetwy, a także to, że miał szyję i nozdrza umieszczone w połowie odległości między końcem szczęki a czubkiem głowy. W tych samych czasach co Durodon żył drugi waleń, Basilosaurus. Mimo, że w nazwie jest słowo jaszczur, to przecież to wieloryb. Nazwa wzięła się stąd, że gdy go odkryto, sądzono, że był dinozaurem. Był on bardzo długi; miał 18 m długości. Mówią, że to od niego pochodzą dzisiejsze walenie.

Między 24 a 26 Ma pływał w morzach stwór o nazwie Aetiocetus. Miał już pierwsze zaczątki fiszbinów, nozdrza umieszczone w odpowiednim dla wielorybów miejscu, a co najważniejsze, nie miał dolnych kończyn. Był pierwszym prawdziwym wielorybem. 15 Ma żyło stworzenie bardzo podobne do dzisiejszych płetwali, znane nam jako Cetotherium. Był to pierwszy prawdziwy przedstawiciel podrzędu Mysticeti, podobny do swych potomków tak, że niektórzy mogliby go pomylić z dzisiejszymi waleniami. Pierwsi przedstawiciele Odonceti żyli ok. 18 Ma. Należały do nich zwierzęta takie jak Squalodon i Kentriodon. To u skwalodona, żyjącego 16 Ma, po raz pierwszy wystąpiła umiejętność echolokacji, tak znanej wszystkim cechy delfinów. Kentriodon, który żył 15 Ma, był klasycznym przykładem tego, jak powinien wyglądać delfin. Lecz nie wszystkie wymarłe delfiny były podobne do delfinów. Odobenocetops był morsopodobnym stworem żywiącym się małżami. Żył 5 Ma, w pliocenie. Żyjące później walenie były już bardzo podobne do tych dzisiejszych.

Aparat słuchu

Podwodny słuch rozwijał się stopniowo. Dobrym przykładem jest anatomia ucha ziemnowodnego Pakicetus. Ten chodzący waleń nie dysponował typową dla współczesnych waleni poduszką tłuszczową sięgającą ucha środkowego, co wskazuje, że zachował jeszcze cechy lądowe. Później do odbioru dźwięków przystosowała się żuchwa wielorybów w połączeniu z ową poduszką tłuszczową. Melon służący do echolokacji wykształciły tylko zębowce.
 

Zanikające nogi

Zanikały, zanikały… ale nie zaniknęły całkowicie. Tylne kończyny, które pomagały czworonożnym przodkom waleni poruszać się na lądzie, są już tylko wspomnieniem. Pakicetus chodził, a Ambulocetus był jeszcze bardziej wszechstronny. Miał miednicę jeszcze zrośniętą z kręgosłupem i mógł unieść swe ciało na lądzie. Błoniaste stopy natomiast wspomagały poruszanie się pod wodą, być może zwierzę pływało tak, jak robią to wydry. 10 milionów lat później 18-metrowy Basilosaurus miał już karłowate nogi. Można przypuszczać, że maleńkie kończyny, wyposażone w zdolne do zginania się kolana i palce, były pomocne podczas kopulacji. Dziś tylne kończyny i miednica waleni są maleńkie i służą jako przyczep mięśniom genitaliów. Zwierzęta zachowały jednak geny kodujące dłuższe kończyny. Czasem rodzi się wieloryb z jedną lub dwiema wyrośniętymi nogami- genetyczny relikt zwany atawizmem.

Wędrówka nosa

Waleniom oddychało się łatwiej, odkąd nie musiały wystawiać pyska nad wodę. W miarę jak wczesne wieloryby spędzały coraz więcej czasu w zanurzeniu, ich nozdrza przewędrowały z końca nosa na wierzchołek głowy. Otwory oddechowe pomagają odróżnić formy współczesne: zębowce mają zwykle pojedynczy otwór, a fiszbinowce - parzysty.


Lista wymarłych waleni:

* Artiocetus clavis
* Protocetus atavus
* Rodhocetus balochistanensis
* Rhodocetus kasrani
* Gandakasia
* Pakicetus inachus
* Nalacetus
* Ichthyolestes
* Ambulocetus natans
* Himalayacetus subathuensis
* Dorudon atrox
* Zygorhiza kochii
* Basilosaurus cetoides
* Basilosaurus drazindai
* Basilosaurus isis
* Mammalodon colliveri
* Janjucetus hunderi
* Kentriodon
* Eurhinodelphis ambiguus
* Eurhinodelphis cocheuteuxi
* Eurhinodelphis longirostris
* Rhabdosteus
* Squalodon calvertensis
* Prosqualodon
* Cetotherium
* Piscobalaena nana
* Odobenocetops leptodon
* Eobalaenoptera harrisoni


Artykuł ten pochodzi z portalu dinozaury.com
Serdecznie dziękujemy za zgodę na zamieszczenie go w naszym serwisie.