Jakie diety lubi mózg? Anna Leszczyńska-Rożek: Czy dieta może wpływać na wystąpienie chorób neurodegeneracyjnych?

Mateusz Grajek: Oczywiście. Prawidłowa, racjonalna dieta będzie działała protekcyjnie, natomiast nieprawidłowe odżywianie może nie tyle będzie powodowało chorobę, ile po prostu nie pomoże osobie, która predyspozycję do chorób neurodegeneracyjnych posiada. W literaturze znaleźć można wiele wzmianek o tym, jakie produkty są zalecane, a jakich należy unikać w profilaktyce chorób neurodegeneracyjnych. Do zalecanych zalicza się m.in. chude mięso, drób, odtłuszczone produkty mleczne, ryby, produkty pełnoziarniste (jeżeli nie ma przeciwwskazań do ich spożycia), warzywa, owoce, oleje roślinne. Wśród produktów niewskazanych wymienia się np. tłuste mięso i wędliny, tłuszcze zwierzęce – ogólnie należy unikać modelu żywienia pozbawionego produktów roślinnych. One stanowią źródło bardzo ważnych mikro- i makroskładników odżywczych o działaniu ochronnym przed chorobami neurodegeneracyjnymi.

Jakiego typu są to choroby i w jakim wieku najczęściej się pojawiają?

Choroby neurodegeneracyjne to schorzenia związane z postępującymi uszkodzeniami w obrębie neuronów, czyli komórek budujących układ nerwowy. Do tej grupy schorzeń zalicza się m.in. choroby Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie zanikowe boczne. Do najczęstszych objawów chorób neurodegeneracyjnych należą problemy z koncentracją, pamięcią, odnajdywaniem się w przestrzeni, koordynacją ruchów. Oczywiście objawy różnią się w zależności od jednostki chorobowej. Są to choroby głównie wieku starszego, które dotykają przede wszystkim osoby po 60., czasem 65. roku życia.

Jak się odżywiać, aby zapobiegać zachorowaniu albo je opóźnić? Czy są wskazane jakieś szczególne diety?

Najważniejsza jest systematyczność. Warto pamiętać, że w przypadku wielu schorzeń to właśnie brak wiedzy żywieniowej i właściwych zachowań związanych z odżywianiem jest przyczyną różnego rodzaju schorzeń. W przypadku chorób neurodegeneracyjnych odżywianie powinno polegać na dostarczeniu neuronom takich substancji, które będą je wspierać w prawidłowym funkcjonowaniu. W badaniach podkreśla się ochronne działanie tzw. diety DASH i śródziemnomorskiej. Dieta DASH zaleca spożywanie pokarmów o niskiej zawartości tłuszczów nasyconych, produktów pełnoziarnistych, ryb, drobiu, orzechów, owoców i warzyw. Dieta śródziemnomorska z kolei uwzględnia pokarmy roślinne i umiarkowane ilości chudego mięsa. Zatem najlepszą dietą dla mózgu będzie dieta łącząca elementy diety śródziemnomorskiej i DASH, czyli dieta MIND. Badania wykazały, że taki model żywienia pomaga ograniczyć ryzyko choroby Alzheimera i demencji przez zmniejszenie stanów zapalnych w obrębie neuronów. Za walkę ze stanami zapalnymi będą odpowiedzialne substancje o działaniu przeciwzapalnym (antyoksydacyjnym), czyli witaminy (A, C, D, E), niektóre minerały (cynk, selen), ale także substancje o charakterze flawonoidów (biologicznie czynnych substancji antyoksydacyjnych) – resweratrol, rutyna, kwercetyna, koenzym Q10 itp. Wszystkie te substancje powinny występować w dużych ilościach w prawidłowo skomponowanych dietach MIND, DASH i śródziemnomorskiej.

Czego powinniśmy unikać w diecie?

Przede wszystkim tłustych potraw mięsnych, fast foodów, produktów wysoko przetworzonych, modelu żywienia skupionego tylko na produktach odzwierzęcych (eliminującego produkty roślinne).

Jakie są wczesne objawy chorób neurodegeneracyjnych, które powinny zaniepokoić?

Choroby neurodegeneracyjne najczęściej kojarzą nam się z chorobą Alzheimera. Nie jest to błąd, bo faktycznie dotyczy ona często osób starszych bardzo często i jest przyczyną stanu nazywanego otępieniem. Szacuje się, że dotyka 1 proc. 60-latków i ryzyko jej wystąpienia wzrasta wraz z wiekiem. Do objawów wczesnych zalicza się stopniowo postępującą utratę pamięci i zdolności orientacji oraz zaburzenia zachowania, które prowadzą do zmniejszenia zdolności samodzielnego funkcjonowania i uzależnienia od osób trzecich.

Co poza dietą ma wpływ na tego typu choroby?

Znaczenie ma tzw. podatność genetyczna, a także występowanie chorób towarzyszących oraz ogólny stan zdrowia. Ważnym czynnikiem, nad którym mamy kontrolę, jest nasz styl życia. Używki (alkohol, papierosy, narkotyki), brak aktywności fizycznej, niewłaściwa higiena snu, indywidualna podatność na stres oraz zanieczyszczenie środowiska na pewno nam nie pomogą w zapobieganiu neurodegeneracji. Wymienione czynniki wpływać będą pośrednio na powstawanie w organizmie zmian zapalnych, również w obrębie neuronów, a te będą już bezpośrednią przyczyną rozwoju choroby.

Co jeść i jak często?

Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej na swojej stronie (www.ncez.pzh.gov.pl) wymienia produkty korzystne dla funkcjonowania mózgu i częstotliwość ich spożywania. Według twórców diety MIND powinniśmy jeść: • zielone warzywa liściaste – co najmniej 6 porcji tygodniowo, • inne warzywa – co najmniej jedną porcję dziennie, • owoce jagodowe – co najmniej 2 porcje tygodniowo, • orzechy – co najmniej 5 porcji tygodniowo, • pełnoziarniste produkty zbożowe – co najmniej 3 porcje dziennie, • nasiona roślin strączkowych – więcej niż 3 posiłki tygodniowo, • ryby (niesmażone) – co najmniej jeden posiłek tygodniowo, • drób (niesmażony) – co najmniej 2 posiłki tygodniowo, • oliwę z oliwek, jako główny tłuszcz wykorzystywany do przygotowywania posiłków. W diecie uwzględniono także kieliszek czerwonego wytrawnego wina dziennie.