Sprawa ewolucji

Ewolucja jako fakt historyczny

Teoria ewolucji gatunków zakłada, w wielkim uproszczeniu, że skoro obecnie każdy żywy organizm pochodzi od innego organizmu, tak samo działo się wcześniej; istoty żywe i ich gatunki rozwinęły się dzięki innym, wcześniejszym. Świat organizmów żywych ewoluował od pierwszych prymitywnych istot z początków historii życia na Ziemi aż do stworzenia niebywale różnorodnej i imponującej mnogości gatunków, jaką możemy podziwiać z dzisiejszej perspektywy. Zwolennicy ewolucji gatunków dowodzą, że chodzi o proces rzeczywisty, historyczny, o coś, co faktycznie się wydarzyło.

José de Acosta, XVI-wieczny jezuita hiszpański i przyrodnik, badając faunę Ameryki Południowej, doszedł do wniosku, że mogła ona pochodzić od europejskiej, a jej odmienność jest skutkiem różnorodnych przemian. Inny przyrodnik, Francuz Georges Louis Leclerc de Buffon (1707-1788), autor syntetycznego dzieła o przyrodzie Histoire naturelle..., przyjmował możliwość ograniczonej zmienności gatunków pod wpływem środowiska.

Erasmus Darwin (1731-1802), angielski lekarz i przyrodnik, w dziele Zoonomia or the Laws of Organic Life (1794-96) wysunął teorię o zmienności gatunków pod wpływem warunków zewnętrznych i dziedziczności cech nabytych. Jean-Baptiste de Lamarck (1744-1829), przyrodnik francuski, w Filozofii zoologii (1809, wyd. pol. 1960) formułuje pierwszą spójną i opartą na naukowych podstawach teorię ewolucji. Jest zwolennikiem tezy o ciągłej i stopniowej ewolucji gatunków. Podsumowuje swą teorię w drugim dziele Histoire naturelle des animaux sans vertèbres (t. 1-7, 1815-29).

Prawdziwą burzę w sferach intelektualnych wywołała w 1859 r. publikacja dzieła O powstawaniu gatunków drogą doboru naturalnego (The Origin of Species by Means of Natural Selection; pol. pełne wydanie 1884) angielskiego przyrodnika Charlesa Roberta Darwina (1809-1882). Pierwsze wydanie – 1250 egzemplarzy – rozeszło się już w pierwszym dniu sprzedaży. Wielka zasługa wnuka Erasmusa Darwina polega na wsparciu teorii ewolucji bogatym materiałem naukowym, doświadczeniem i obserwacją.

Alfred Russel Wallace (1823-1913), angielski przyrodnik i, podobnie jak Darwin, zapalony podróżnik, od wczesnych lat młodości zajmuje się problemem pochodzenia gatunków, a od 1855 r. rozwija – zupełnie niezależnie od Darwina – teorię ewolucji. Swoje poglądy zawarł w manuskrypcie, który wysłał Darwinowi w 1858 r. W lipcu tego samego roku obaj zaprezentowali swe tezy przed Linnean Society of London; ukazały się one pod wspólnym szyldem, w ramach jednego wykładu, w instytutowym czasopiśmie.