Naukowcy ustalili, kto udomowił konie

Dzięki pracy 162 naukowców - archeologów, paleontologów, lingwistów i genetyków - udało się rozwikłać zagadkę udomowienia koni. Tak twierdzą autorzy nowej publikacji, która ukazała się na łamach magazynu "Nature".

Przed kilkoma laty zespół Ludovica Orlando z francuskiego Centrum Narodowego Badań Naukowych znalazł domniemane najstarsze ślady udomowionych koni na stanowisku Botai w Azji Centralnej. Jednak według badań DNA liczące 5,5 tys. lat pozostałości nie należały do przodków dzisiejszych koni. Fałszywe okazały się też inne podobne odkrycia dokonane w Anatolii, na Syberii i na Półwyspie Iberyjskim. "Wiedzieliśmy, że okres między 4 i 6 tys. lat temu był kluczowy, ale nie znaleźliśmy żadnego ostatecznego dowodu" - mówi prof. Orlando.

Dlatego badacze zdecydowali się rozszerzyć poszukiwania na całą Eurazję, analizując geny 273 koni, które żyły w czasie od 50 tys. do 200 lat p.n.e. Choć konie Eurazji były początkowo silnie zróżnicowane genetycznie, w okresie ok. 2 tys. p.n.e. nastąpiła dramatyczna zmiana. "To była ta szansa - konie żyjące w Anatolii, Europie i Azji Centralnej były genetycznie odległe" - podkreśla jeden z badaczy, dr Pablo Librado. Cały badany obszar zaczął opanowywać genetyczny profil typowy dla jednego regionu - Stepu Pontyjskiego. W ciągu kilku wieków wyparł on inne profile genetyczne.

"Dane genetyczne wskazują także na demograficzną eksplozję w tamtym czasie. Nie miała ona sobie równych przynajmniej w ciągu 100 tys. lat. To wtedy przejęliśmy kontrolę nad reprodukcją tego zwierzęcia i wyhodowaliśmy je w astronomicznych liczbach" - dodaje prof. Orlando.

Naukowcy znaleźli przy tym dwie ważne różnice genetyczne między udomowionym koniem, a pozostałymi zwierzętami. Jedna sprawiała, że zwierzę było bardziej uległe, a druga, że miało silniejszy kręgosłup. To one mogły zapewnić koniom globalny sukces.

Badanie wskazuje także, że konie rozprzestrzeniły się w Azji w tym samym czasie, co rydwany na kołach ze szprychami oraz języki indoirańskie. Jednocześnie odkrycie pokazuje, że migracje indoeuropejskich populacji ze stepów do Europy w czasie trzeciego tysiąclecia p.n.e. nie mogły odbywać się z pomocą koni, ponieważ nie były one jeszcze wtedy udomowione.

Wskazuje też m.in. na wagę badań historii zwierząt w analizie ludzki populacji i kultur - zwracają uwagę naukowcy.

Publikację można znaleźć tutaj: DOI: 10.1038/s41586-021-04018-9

Autor: Marek Matacz