Przebadają szańce konfederatów barskich

"Większość fortyfikacji nie dotrwała do obecnych czasów, bądź ich pozostałości są na tyle słabo zachowane, iż trudno określić ich rozmiar i zarys. Dlatego chcemy zlokalizować te budowle, określić ich kształt i rozpoznać ich infrastrukturę wewnętrzną i zewnętrzną" - opowiada PAP archeolog zaangażowany w projekt, Michał Pisz.

Kierownikiem projektu jest prof. Michał Parczewski z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Rzeszowskiego. Jak informują pomysłodawcy przedsięwzięcia, projekt ma nawiązywać do obchodów 100-lecia odzyskania niepodległości oraz 250-lecia zawiązania konfederacji barskiej. Badania będą możliwe dzięki dofinansowaniu z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN) w ramach programu Ochrona Zabytków Archeologicznych.

Naukowcy rozpoczną badania we wrześniu. Skupią się na rozpoznaniu pięciu szańców konfederackich: w Muszynce, Izbach, Wysowej, Koniecznej i Łupkowie. W ocenie naukowców obiekty znajdujące się w Muszynce i w Łupkowie są jednymi z lepiej zachowanych. Szaniec w Izbach został zniszczony całkowicie blisko 40 lat temu na skutek działalności rolniczej. Z kolei Szańce w Wysowej i Koniecznej od dawna nie istnieją - tylko na podstawie specjalistycznych badań być może uda się określić ich narys.

"W badaniach wykorzystamy nowoczesne metody rozpoznania archeologicznego. Pozostałości szańców przeskanujemy za pomocą różnych metod geofizycznych, a w analizach przestrzennych wykorzystamy dane lotniczego skaningu laserowego oraz współczesne i archiwalne zasoby kartograficzne" - dodaje Pisz. Jego zdaniem realizacja części badań będzie sporym wyzwaniem logistycznym z uwagi na trudno dostępne położenie szańców wysoko w górach.

Konfederacja barska była zbrojnym związkiem szlachty polskiej zawiązanym 29 lutego 1768 roku w Barze na Podolu. Celem było przeciwstawienie się wrogiej agresji i antypolskiej polityce króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Przez 4 lata konfederaci próbowali zbrojnie przeciwstawić się najeźdźcy, walcząc przeciwko przeważającej i lepiej wyszkolonej armii rosyjskiej. Mimo to w 1772 r. doszło do pierwszego rozbioru Polski przy udziale trzech zaborców.

"Konfederaci, znając swoje słabe strony, kryli się w górskich fortecach, gdzie trudno było ich dosięgnąć" - mówi Pisz. Jak dodaje, między 1769 a 1772 r. konfederaci wznieśli kilkanaście obiektów militarnych będących siedzibami zbrojnych oddziałów. W większości były to właśnie szańce, czyli ziemne umocnienia polowe, na które składały się z wały i rowy.

Naukowcy liczą, że badania pozwolą przybliżyć szerszej publiczności zagadnienia związane z konfederacją barską oraz być może rzucą nowe światło na nie do końca jeszcze rozpoznaną historię konfederatów.

Szymon Zdziebłowski