Proso zaczęto uprawiać w Europie nie, jak wcześniej uważano, już w okresie neolitu nawet 7 tys. lat temu, ale dopiero w czasach epoki brązu, czyli ok. 3,5 tys lat temu. Zboże to dotarło na nasz kontynent z obszaru Chin - uważają naukowcy.
Międzynarodowy zespół naukowców pod kierunkiem dr Dragany Filipović z Uniwersytetu w Kilonii (Niemcy) wykonał szeroko zakrojone badania ziaren prosa z 75 stanowisk archeologicznych z całej Europy, w tym z Polski. Do określenia ich wieku zastosowano metodę radiowęglową nowej generacji (14C/AMS), która jest pozwala określać wiek nawet bardzo małych próbek. Wyniki analiz ukazały się właśnie w "Scientific Reports".
"Do tej pory uważano, że proso pojawiło się w Europie Środkowej już nawet wraz z pierwszymi rolnikami 7 tys. lat temu, jednak na szerszą skalę miało być uprawiane dopiero kilka tysięcy lat później, w epoce brązu i w początkach epoki żelaza" - opowiada PAP dr Łukasz Pospieszny z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN i Uniwersytetu Bristolskiego (Wielka Brytania).
Naukowcy wiedzieli, że w Chinach proso zostało udomowione około 8 tys. lat temu. Zaczęto się zastanawiać, czy do tego procesu nie doszło niezależnie w Azji i właśnie w Europie. Rozważano też, w jaki sposób proso zostało sprowadzone do Europy. Naukowcy nie mieli archeologicznych dowodów nawet na pośrednie kontakty między tymi obszarami w tak wczesnym okresie. Aby przyjrzeć się temu problemowi bliżej, postanowili najpierw uzyskać pewność co do wieku najwcześniejszego europejskiego prosa. Poprosili badaczy najstarszych osad rolników w Europie (oraz późniejszych - z epoki brązu, aby potwierdzić ich wiek) o udostępnienie próbek prosa.
"Okazało się, że żadne z przebadanych ziaren, które miało mieć więcej niż 6 tys. lat, nie było aż tak stare. Większość była z epoki brązu, miała zatem 3,5 tys. lat, lub były jeszcze późniejsze" - opowiada dr Pospieszny.
Wcześniejsze datowania ziaren opierały się m.in. o dane dot. wieku naczyń, które znajdowano w sąsiedztwie m.in. jam zasobowych, w których przechowywano zboże. Do tej pory nikt na taką skalę nie określał wieku prosa z tych stanowisk, badając same ziarna.
Dzięki temu, że określono wiek prosa aż z kilkudziesięciu stanowisk w Europie, archeolodzy uzyskali lepszy obraz jego rozprzestrzenia po kontynencie. Zgodnie z przypuszczeniami - najstarsze zboża pochodzą ze wschodniej części Europy, m.in. z Ukrainy. Jest to zatem zgodne z koncepcją o przybyciu udomowionego zboża z terenu Azji.
Dlaczego rolnicy zaczęli uprawiać proso? Pospieszny wskazuje na to, że zboże to jest łatwe w uprawie - ma krótki czas okres wegetacji, można zatem je szybko wysiać i zebrać plony. "Niektórzy wskazują, że mogło być w Europie zbożem +awaryjnym+ na wypadek, gdyby inne plony przemarzły lub z jakiegoś innego powodu się nie udały" - dodaje. Proso preferuje ciepły i suchy klimat. Zostało udomowione na suchych obszarach północnych Chin.
Na wielką skalę z prosa korzystano w epoce żelaza, kiedy nastąpiła eksplozja demograficzna. Być może wtedy było wielkie zapotrzebowane na zboże, dlatego proso stało się bardzo popularne - uważa Pospieszny.
Szymon Zdziebłowski
Badania puszkowanych łososi pomogły ocenić zmiany stanu mórz w ciągu 40 lat
A potem zdziwienie że coraz częściej pojawiają się zdrowotne problemy.
Splątane znaczy jakoś połączone niezależnie od dzielącej je odległości.
Badacze kolejny raz obalili wyniki uzyskane pod koniec lat 80. metodą radiowęglową.
Plamy krwi na Całunie zachowują czerwoną barwę. Naukowcy podjęli próbę wyjaśnienia tego fenomenu.