70 lat temu zmarł inżynier i wynalazca Nikola Tesla

Każdy, kto widział kiedyś film przestawiający historię naukowca-filozofa Wiktora Frankensteina, zetknął się z wynalazkiem Tesli. Doktor Frankenstein usiłuje rozwiązać zagadkę śmierci. Od pierwszych realizacji filmowych książki Mary Shelley, do swoich celów używał cewki Tesli - transformatora powietrznego, wytwarzającego wysokie napięcie - doktor Frankenstein dzięki niej powoływał do życia umarłych.

Choć wynalazki serbskiego naukowca przyniosły mu sławę, Tesla zmarł w pokoju nowojorskiego hotelu New Yorker, ostatnie lata żyjąc w biedzie i zapomnieniu.

Tesla przyszedł na świat w serbskiej rodzinie zamieszkałej w miasteczku Smiljan, należącej wówczas do monarchii austriackiej (dzisiejsza Chorwacja). Jego ojciec był prawosławnym prezbiterem. Dzięki wstawiennictwu szkolnego nauczyciela, Tesla otrzymał stypendium naukowe i wyjechał do Grazu. Na uniwersytecie wyróżniał się do tego stopnia, że profesor elektrotechniki pomógł mu uzyskać pracę w urzędzie telegraficznym w Budapeszcie. Był rok 1881, a Tesla miał wówczas 24 lata.

Pracując w urzędzie telegraficznym Tesla wpadł na pomysł konstrukcji obrotowego silnika na prąd przemienny. Gdy urząd został sprzedany, wynalazca wyjechał do Paryża, by pracować w Continental Edison Company - firmie produkującej silniki i prądnice w oparciu o wynalazki Thomasa A. Edisona, w powszechnym mniemaniu wynalazcy gramofonu i żarówki.

Tesla pragnął spotkać się z Edisonem. Okazja nadarzyła się, gdy za jego sprawą udało się naprawić instalację na stacji kolejowej w Strasburgu, za co nie otrzymał wynagrodzenia. Był to pretekst do złożenia wymówienia i udania się w podróż do Stanów Zjednoczonych, by spotkać się z Edisonem. Podczas pierwszego spotkania Tesla nie zrobił na amerykańskim wynalazcy dobrego wrażenia. Rekomendacje z Europy jednak wystarczyły, by zatrudnił młodego naukowca w swoim laboratorium. Za poręczenie wystarczył list przysłany Edisonowi, w którym wspólny przyjaciel obu napisał: "Znam dwóch wielkich ludzi. Jednym jesteś ty, drugim ten młody człowiek".

Po kilku latach pracy dla Edisona otrzymał zadanie poprawienia wydajności generowania prądu w elektrowniach wynalazcy. Po roku pracy Tesla zaproponował przejście z zasilania prądem stałym na prąd przemienny, co pozwoliłoby poprawić wydajność elektrowni o 50 procent. Edison zareagował wyrzuceniem Tesli z pracy, nie zapłaciwszy mu za wykonane zadania. Wynalazca, by przeżyć, chwytał się różnych zawodów, często nie związanych z nauką. Kopiąc rowy, nawiązał kontakt z właścicielami Western Union Telegraph Company, którzy pomogli mu założyć w 1886 roku własną firmę, Tesla Electric Light Company, poświęconej pracy nad prądem przemiennym. Z pomocą George'a Westinghouse'a zbudował pierwszą na świecie elektrownię prądu przemiennego i linię, która zasiliła oświetlenie wszystkich stacji kolejowych Western Union. Pięć lat później przyjął amerykańskie obywatelstwo.

Edison kontratakował, dowodząc - nieudolnie - zagrożeń stosowania prądu przemiennego. Tesla jednak tryumfował, jego wynalazki sprzedawały się znakomicie. Western Union wymusiła na nim nawet sprzedaż patentu, a na Edisonie przejście w jego elektrowniach na system Tesli.

W opatentowaniu urządzenia do przesyłania informacji za pomocą fal dźwięku, w 1900 roku, o kilka dni uprzedził go Guglielmo Marconi, włoski fizyk. Tesla walczył z Włochem o patent na radio. Walkę wygrał już po śmierci, kiedy sąd nowojorski przyznał mu pierwszeństwo. Tesla dowodził, że wynalazek Marconiego skonstruowany jest w oparciu o cewkę Tesli, bez jego zgody. Kolejne procesy, choć zwycięskie, doprowadziły go do bankructwa. Do depresji natomiast doprowadziła go informacja o przyznaniu Marconiemu w 1909 roku Nagrody Nobla za wynalezienie radia.

Ostatnie dziesięć lat życia Tesla spędził w dwupokojowym apartamencie hotelu New Yorker, pod numerem 3327. Wcześniej sprzedał wszystkie swoje patenty. Zmarł 7 stycznia 1943 roku. Przyczyną śmierci był zakrzep tętnicy wieńcowej. Zwłoki wynalazcy odkryła pokojówka, która nieposłusznie weszła do pokoju, ignorując zawieszoną na klamce tabliczkę z napisem "nie przeszkadzać". Według siostrzeńca Tesli, Sava Kosanovića, z pokoju wynalazcy zniknęły papiery oraz czarny notatnik, zawierający tzw. "sprawy rządowe". Podobno pracował m.in. nad nowym rodzajem broni i wehikułem czasu - pisze w "Guardianie" Charles Arthur.

Na nowojorskim Manhattanie, na rogu 40. ulicy i 6th Avenue, znajduje się "róg Nikoli Tesli".

Jego biografia inspirowała twórców filmowych i literackich: Tesla jest jednym z bohaterów m.in. powieści Jacka Dukaja "Lód", a także filmu "Prestiż" w reżyserii Christophera Nolana. W rolę naukowca wcielił się muzyk David Bowie.