Ptak z Rzeszowa

Na Ziemi żyje około 10 tys. gatunków ptaków. Dla porównania gatunków owadów jest przynajmniej kilka milionów.

Skąd wzięły się ptaki?

Dzisiaj nie ma wątpliwości, że ptaki należą do teropodów, czyli podrzędu dinozaurów. Trudno nawet wytyczyć ścisłą granicę pomiędzy zwierzętami, które były jeszcze dinozaurami, a tymi, które były już ptakami. Obecność opierzenia niewiele rozwiązuje, bo niektóre dinozaury miały pióra. Przypuszcza się, że przodkiem ptaków było niewielkie zwierzę żyjące na drzewach i potrafiące szybować. Lot aktywny przyszedł znacznie później. Najbardziej bodaj znanym ogniwem łączącym ptaki i dinozaury jest Archaeopteryx, który żył w późnej jurze, czyli ponad 150 mln lat temu. Archaeopteryx miał cechy charakterystyczne dla gadów, czyli zakończone pazurami palce, zęby i ogon, który bardziej przypominał ogon dzisiejszych jaszczurek niż ptaków. Ale miał również opierzone skrzydła, a na ich krawędziach lotki, dokładnie takie same jak te, które dzisiejszym ptakom pozwalają sterować lotem. Dzisiaj wciąż pojawiają się spory dotyczące pochodzenia ptaków i ewolucyjnych zależności pomiędzy różnymi gatunkami. Tak było, odkąd próbowano ptaki jakoś sklasyfikować (czyli od 1676 r., kiedy F. Willughby i J. Ray wydali dzieło „Ornithologiae”). Do dzisiaj z klasyfikacją jest problem, z tą tylko różnicą, że tak jak kiedyś usiłowano ptaki klasyfikować tylko ze względu na cechy fizyczne, później próbowano te cechy powiązać z materiałem kopalnym, tak teraz dołącza się do tego skomplikowane badania DNA. Na poziomie DNA zapisana jest bowiem historia całego gatunku. Tyle że czytanie tej książki jest kłopotliwe. Strony w niej są nieponumerowane, a języka, w którym jest napisana, dopiero się uczymy.

Ptaszek w oceanie

Był wielkości dzisiejszej sikorki, miał długie nogi i dziób sugerujący, że żywił się owocami lub owadami. Najpewniej nie był dobrym lotnikiem, większość czasu spędzał na ziemi albo wśród gałęzi krzewów. To najkrótszy opis ptaka, który 29 mln lat temu żył w okolicach Rzeszowa. Pasjonat paleontologii Albin Jamróz odkrył skamielinę nieznanego dotychczas gatunku ptaków. Nazwano go Resoviaornis jamrozi – od Resovia – Rzeszów, ornis – ptak i jamrozi – od nazwiska znalazcy. – Szczątki ptaka znalazłem na brzegu małego potoczku, który podmywał odkrywkę menilitowych łupków – nawarstwień sprzed dziesiątek milionów lat – opowiadał Albin Jamróz. I choć w swojej kolekcji ma wiele okazów ryb i roślin sprzed kilkudziesięciu milionów lat (na podstawie niektórych z tych znalezisk powstawały prace naukowe), nie ukrywa, że ostatnie znalezisko w jego kolekcji będzie miało specjalne miejsce. – To odkrycie jest koronnym znaleziskiem mojego życia – powiedział Albin Jamróz. Ptak, którego szczątki znaleziono w okolicach Rzeszowa, zdaniem polskich autorów publikacji w „Journal of Ornithology” utopił się w oceanie kilkadziesiąt milionów lat temu pokrywającym teren dzisiejszej Polski.