Cystersi ratują przyrodę

Wino, piwo i cisy

Zakonnicy prowadzili też planową gospodarkę leśną i myśliwską, która chroniła lasy i występujące w nich zwierzęta przed nadmiernym wytrzebieniem. Wprowadzali nowe formy gospodarowania ziemią. Upowszechnili m.in. trójpolową uprawę ziemi, warzywnictwo, sadownictwo oraz pszczelarstwo. Jako pierwsi na tych terenach zaczęli uprawiać winną latorośl, a wyrabiane z niej wino sprzedawali w karczmach położonych na swych dobrach. Uprawiali również chmiel, który był dostarczany do okolicznych browarów. Wykorzystywali siłę wody do napędzania licznych młynów oraz różnego typu kół wodnych do mielenia kory dębowej, potrzebnej do garbowania skór, napędzających ostrza szlifierskie i pompujących powietrze do miechów kuźniczych.

Za sprawą cystersów powstało również wiele parków dla potrzeb estetycznych i rekreacyjnych. Jednymi z najcenniejszych są przyklasztorny park w Henrykowie na Dolnym Śląsku oraz w Rudach Raciborskich na Górnym Śląsku. W Henrykowie rośnie cis, liczący około 750 lat, jeden z najstarszych w Polsce.
Cystersi wykorzystywali na swych terenach również wodę ze źródeł, budując ozdobne ujęcia wody pitnej oraz fontanny. Zazwyczaj wyznaczali promieniście drogi leśne, łączące ich klasztory z okolicznymi wsiami. Ze względów estetycznych wzdłuż dróg i duktów leśnych sadzili dęby, buki i lipy. Większość tych dróg istnieje do dziś. Korzystamy z nich, często nie wiedząc, kto je stworzył.

Kotewka orzech wodny

Na pocysterskich stawach w Łężczoku występuje kotewka orzech wodny. Jest to rzadka, objęta ochroną, roślina, występująca w naszym kraju tylko na około 30 stanowiskach. Kwitnie w lipcu lub sierpniu, ale tylko wówczas, gdy temperatura wody osiągnie 20 st. C. Wówczas pączek kwiatowy, osadzony na dosyć długiej łodyżce, wynurza się przy pełnym nasłonecznieniu nad powierzchnię wody. Kwiat zakwita, a po zapyleniu łodyżka zgina się i kwiat chowa się z powrotem pod wodę. Cały ten proces trwa nie dłużej niż dwie godziny. Owocem tej rośliny jest orzech posiadający cztery silne i ostre kolce, zaopatrzone w ostre wyrostki, dzięki którym kotewka może zakotwiczyć się w mule (stąd nazwa).