Dinozaur upierzony

Otóż oprócz niekompletnego szkieletu znaleziono również pozostałości długich, nitkowatych pióropodobnych struktur, określanych najczęściej mianem protopiór. Są one wobec siebie równoległe oraz pojedyncze; w przeciwieństwie do piór współczesnych ptaków brak jest dowodów na ich rozgałęzienia. Zachowały się w trzech obszarach: grupa za szyją, na grzbiecie oraz największa na ogonie. Te ostatnie są również najdłuższe – mierzą sześć centymetrów, co stanowi prawie 1/10 długości ciała znalezionego osobnika.

Jeszcze jeden dinozaur z piórami?

Czy to jednak tylko kolejny opierzony dinozaur? Jeszcze kilkanaście lat temu byłaby to sensacja, ale od tego czasu wiele się w paleontologii zmieniło i teropod z piórami nikogo już nie dziwi. W tym momencie opisanych jest mniej więcej dwadzieścia upierzonych rodzajów należących do tego podrzędu. Na przykład 80 milionów lat temu piórami dysponował jeden z bohaterów „Jurassic Parc”, welociraptor, a niejaki Epidexipteryx hui już 168 do 152 milionów lat temu szczycił się ogonem, którego nawet paw mógłby pozazdrościć. Ale wszystko to to teropody właśnie, a nasz Tianyulong żadnym teropodem nie jest. I bardzo bardzo mu do niego daleko. Właściwie najdalej jak to tylko wśród dinozaurów możliwe.

Dinozaury dzielą się bowiem na dwa rzędy: gadziomiedniczne (Saurischia) i ptasiomiedniczne (Ornithischia). Teropody, a więc i właściwie wszystkie odnajdywane do tej pory dinozaury z piórami, należą do tego pierwszego. Od nich też wywodzą się najprawdopodobniej współczesne ptaki, choć na razie nie znaleziono ostatniego wspólnego przodka. Kolejny opierzony gatunek przeszedłby już właściwie bez echa gdyby nie to, że tym razem jest to… tak tak, tym razem jest to Ornithischia.

Tianyulong confuciusi to mały dinozaur należący do rodziny heterodontozaurów, grupy bardzo starej i raczej rzadkiej. Wszystkie dotychczas odnajdywane skamieniałości jej przedstawicieli znajdowały się w południowej Afryce oraz Ameryce Północnej i pochodziły z wczesnej jury – czyli z okresu między 200 a 176 milionami lat temu. Tianyulong confuciusi nie dość, że jest pierwszym przedstawicielem heterodontozaurów znalezionym w Azji, to na dodatek jest wiele młodszy od swych kuzynów. Żył bowiem między 144 a 99 milionami lat temu, we wczesnej kredzie. A to potwierdza, że rodzina ta przetrwała aż do kredy, co wprawdzie przypuszczano, ale w odniesieniu do Anglii, a nie Chin.

Kręte ścieżki ewolucji

Sam rząd dinozaurów ptasiomiednicznych oddzielił się od gadziomiednicznych bardzo wcześnie, prawdopodobnie w triasie, mniej więcej 250 milionów lat temu. Znalezienie piór u przedstawicieli obu linii może mieć więc dwojaką przyczynę: albo zostały one „wynalezione” w obu liniach równolegle i niezależnie od siebie, albo istniały już u wspólnego przodka Saurischia i Ornithischia. Naukowcy nie ustalili jeszcze, czy pióra Tianyulonga są homologiczne z piórami teropodów, choć sami odkrywcy skłaniają się raczej ku odpowiedzi pozytywnej. To by oznaczało, że wspólny przodek był upierzony, a ewolucja wcale nie wykształcała piór u niektórych gatunków, ale tak naprawdę rezygnowała z nich u pozostałych!

Ale to nie pierwszy raz kiedy znaleziono ślady protopiór u dinozaura ptasiomiednicznego. W 2002 roku, również w prowincji Liaoning odkryto pochodzący z triasu szkielet psitakozaura, na ogonie którego widać długie na 16 cm pióropodobne struktury. W tym przypadku ich rozmieszczenie wskazuje raczej na przeznaczenie ozdobno-kokieteryjne, jednak już pomiędzy teropodami sprawa przedstawia się bardziej skomplikowanie. Wiele spośród nich było bowiem całkowicie upierzone – a jeszcze więcej w pierwszym okresie życia, po którym pióra były zastępowane łuskami. Może to świadczyć o stałocieplności tych gadów, dla których pióra mogły być nie tyle ozdobą, co środkiem pomagającym utrzymać określoną temperaturę ciała. Upierzony stałocieplny dinozaur – czy nie stawia to paleontologii na głowie? Pierzastej.