Małpi język

Małpy, którym badacze się przysłuchiwali, pochodziły z rodziny makakowatych (Cercopithecus campbelli) i zamieszkiwały rezerwat przyrody Ivory Coast’s Tai National Park w Afryce. Dwie niezależne analizy pokazały, że małpy (a przynajmniej te, które badano) potrafią posługiwać się językiem.

Co to jest język?

Na to pytanie jest tyle odpowiedzi, ilu językoznawców. Można jednak przyjąć, że język to umiejętność składania wyrazów w zdania i zdolność zmieniania znaczenia słów przez dodanie do nich np. przedrostków. Ludzie to potrafią. Teraz okazuje się, że potrafią także makakowate. Badano samców alfa, którzy w społecznościach makaków ostrzegają swoje stada przed zagrożeniami. Najpierw naukowcy zauważyli, że makaki mają kilka podstawowych „sygnałów” (słów?) alarmowych. Dalsze analizy pokazały jednak, że do niektórych z tych słów małpy dodawały przyrostek „oo”. I co najważniejsze, przyrostek zmieniał zna-czenie tych słów. Czasami je zawężał, czasami uogólniał. Dźwięk „hoks” to ostrzeżenie przed nadlatującym wojownikiem – wspaniałym, drapieżnym ptakiem z rodziny jastrzębiowatych. Ale „hoks-oo” miało znaczenie bardziej ogólne i oznaczało ostrzeżenie przed zagrożeniem z góry – niezależnie od źródła, począwszy od przemieszczających się w koronach drzew wrogo nastawionych małp, a skończywszy na drapieżnikach latających. Inny przykład. „Kraks” można przetłumaczyć „uwaga, lampart”, ale „kraks-oo” oznaczało ostrzeżenie w sensie ogólnym, bez podania źródła zagrożenia. Podobnych przykładów autorzy pracy podają kilka.

I słowa, i zdania

Badane makaki potrafiły nie tylko nadawać znaczenie słowom i modyfikować je, ale także budować proste zdania. Dwukrotne „boom”, a następnie kilkukrotne powtórzenie „kraks-oo” oznacza przestrogę dla osobników, które szybko się przemieszczają. Ale jeżeli po dwukrotnym „boom” pojawi się „kraks-oo” i „hoks-oo” to sygnał, że w okolicy znalazł się samotny samiec z innego stada i że lepiej trzymać się od niego z daleka. Klaus Zuberbuehler z University of St Andrews w Szkocji, którego grupa prowadziła badania, twierdzi, że makaki mają swój prymitywny język i – co szczególnie ważne – potrafią go adaptować do sytuacji (zagrożenia). Makaki i ludzie „rozdzieliły” się od wspólnego przodka około 30 milionów lat temu. Badania Zuberbuehlera są kolejnym głosem w sprawie pochodzenia ludzkiego języka. Badacze spierają się, jak i kiedy powstał.

Małpi słownik:
Boom – uwaga, spadający konar
Kraks – uwaga, zbliża się lampart
Hoks – uwaga, nadlatuje jastrząb
Kraks-oo – uwaga (bardzo ogólne)
Hoks-oo – uwaga, zagrożenie z góry



Gość Niedzielny 52/2009