Jak stare są "tysiącletnie" drzewa

Drzewa oliwne rosnące w rejonie śródziemnomorskim bywają tak potężne, że ekspertom zdarza się sugerować, iż mają one tysiąc lat. Ich wieku nigdy jednak "nie zweryfikowano za pomocą badań naukowych" - zwraca uwagę ekolog Bernat Claramunt z hiszpańskiego Centre de Recerca Ecologica i Aplicacions Forestals (CREAF).

Badacze z tego centrum analizowali ostatnio wiek słynnych drzew oliwnych i stwierdzili, że najstarsze z nich ma 627 lat. Według Claramunta jest to "jeden z najstarszych okazów zbadanych w ekosystemie śródziemnomorskim i na całym kontynencie europejskim".

Naukowcy z CREAF pod kierunkiem Jordiego Martinez-Vilalta zastosowali w swojej pracy klasyczne metody dendrochronologiczne, polegające na analizach słojów w pniach drzew. Badali 14 drzew oliwnych (Olea europea) z wybrzeża Montsia w Katalonii. Claramunt zapewnia, że wykorzystali technikę, która pozwala wykroić z pnia drzewa niewielki, cylindryczny fragment, idący od kory po sam rdzeń. "Taka próbka zawiera historię życia drzewa" - powiedział. Naukowcy badali również całe fragmenty wcześniej ściętego pnia.

Zbadanie wieku takiego badania pnia nie jest tak proste, jak się może wydawać. Jak mówi Claramunt, zdarza się, że słoje są ledwie widoczne albo ich budowa nie odpowiada powszechnemu schematowi. Analiz nie ułatwia też fakt, że drzewa oliwne bywają bardzo mocno poskręcane.

Dane uzyskane przy okazji tego badania mogą posłużyć do poznania klimatu z kilkuset ostatnich lat.

Drzewa oliwne z Hiszpanii pochodzą od odmiany uprawianej w Palestynie już 6 tys. lat temu. Gatunek ten rozprzestrzenił się na zachód przez rejon śródziemnomorski dzięki Fenicjanom, Etruskom, Grekom i Rzymianom. Uważa się, że na Półwyspie Iberyjskim zaczęto go uprawiać ok. 4 tys. lat temu.

Na świecie istnieje co najmniej 17 gatunków drzew, które mogą rosnąć ponad tysiąc lat. Niemal wszystkie to iglaki. Do najstarszych znanych należą sosny (Pinus longaeva) z Gór Skalistych w Ameryce Północnej. Mają prawie 5 tys. lat.

Najstarszym drzewem w Polsce jest cis rosnący w Henrykowie Lubańskim (na Dolnym Śląsku). Ma prawdopodobnie ok. 1200-1300 lat, pięć metrów w obwodzie i jest częściowo uszkodzony po nawałnicy z 1989 roku. Inny, blisko 800-letni cis rośnie w Bystrzycy (również na Śląsku, w gminie Wleń). Powszechnie uważany za najstarsze drzewo dąb Bartek ma - według najnowszych badań dendrochronologicznych - 645-670 lat. W okresie międzywojennym mówiono, że liczy nawet 1,2 tys. lat. Jego dokładnego wieku nie można obecnie ustalić ze względu na spróchniały środek pnia.

"W Europie rośnie wiele drzew, o których się mówi, że mają tysiąc lat. Nikt jednak nie obliczył dokładnie ich wieku" - zwraca uwagę Claramunt.