W głowie nosisz skarb

Pokolorowane wspomnienia

By uzmysłowić sobie, jak bardzo skomplikowana jest sieć połączeń między neuronami u człowieka, wystarczy powiedzieć, że każda komórka nerwowa łączy się średnio z 10 tys. innych. Takich synaps w układzie nerwowym człowieka jest około tryliarda (1 000 000 000 000 000). Dla porównania: najnowsze mikroprocesory mają „zaledwie”100 mln elementów i połączeń. Najpotężniejszy prototyp komputera Blue Gene/L, który IBM przygotowuje na zamówienie amerykańskiego departamentu energii (DOE) będzie działał z prędkością 70,72 teraflopów, czyli ponad 70 bilionów operacji na sekundę. Ale w zestawieniu z ludzkim mózgiem pozostaje wciąż zabawką dla dzieci.

Jedną z podstawowych różnic pomiędzy pamięcią człowieka a pamięcią komputera jest fakt, że w ludzkiej pamięci ogromną rolę odgrywają emocje. Lepiej pamiętamy te wydarzenia, które wywołały u nas silne, pozytywne lub negatywne uczucia; lepiej pamiętamy te osoby, które albo bardzo lubimy albo te, których nienawidzimy. O ludziach czy wydarzeniach dla nas obojętnych zapominamy szybko.
Wystarczy więc, by usiłując zapamiętać jakiś fakt, wymyślić jakąś śmieszną historię, która mu będzie towarzyszyć. W ten sposób kolorujemy wspomnienia suchych faktów pewnym ładunkiem emocjonalnym, oznaczając je jako warte zapamiętania.

Wieczny uczeń

Czy wiesz, dlaczego po uderzeniu w tył głowy widzisz gwiazdy? Odpowiedzialne są za to płaty potyliczne – zaangażowane przede wszystkim i prawie wyłącznie w procesach związanych ze wzrokiem. Ale najważniejsze i najbardziej zaawansowane są płaty czołowe, kilkakrotnie większe proporcjonalnie do reszty mózgu człowieka niż u zwierząt. To część odpowiedzialna za podejmowanie decyzji, planowanie, hamowanie impulsów, wyciąganie wniosków itd., jak również za ruch i za mówienie. Płaty skroniowe są szczególnie ważne dla słuchu, w tym dla rozumienia mowy. Gdy mówisz: „coś mi to przypomina”, pracują z kolei płaty ciemieniowe, które odpowiadają, w przedniej części, za czucie ciała, np. dotyk, ciepło itp., a w tylnej i dolnej – za kojarzenie.

Nawet tak prozaiczna czynność jak chodzenie byłaby niemożliwa bez kontroli ośrodków mózgu.
Układ zawojów i zakrętów u każdego z nas jest prawie tak samo indywidualny, jak linie papilarne. System zakrętów i rowków maksymalizuje obszar powierzchni mózgu, na którego powierzchni znajdują się słynne „szare komórki”, odpowiedzialne za większość czynności, które nazywamy po prostu „myśleniem”.

Mucha rodzi się z kompletem potrzebnych jej ruchów i reakcji. Ale też raz po razie uderza w szybę, bo nie jest w stanie nauczyć się, że w ten sposób drogi nie pokona. Człowiek zaś rodzi się wyjątkowo bezradny i bezbronny (w porównaniu do pozostałych żywych istot na tej planecie). I właśnie dlatego o wiele więcej naszych zachowań jest wyuczonych, a nie instynktownych. Ludzka inteligencja polega na tym, że nasz mózg ma bardzo niewiele programów zachowania zainstalowanych z góry. I choć zdolności uczenia się maleją nieco w miarę starzenia się, to uczymy się od pierwszego do ostatniego dnia naszego życia.

W artykule wykorzystano informacje z interaktywnej wystawy „Mózg eksperyment i zabawa”, prezentowanejw Pałacu Kultury i Nauki w Warszawiedo 4 sierpnia 2005r.



Gość Niedzielny 8/2005