Atlas zwierząt biblijnych

Symbol Chrystusa
ORZEŁ
rodzina: jastrzębiowate — Accipitridae
hebr. neszer; gr. aetos


Choćbyś wzniósł się jak orzeł, i choćbyś nawet między gwiazdami założył swoje gniazdo — stamtąd Ja strącę ciebie — wyrocznia Pana (Ab 1,4).



Orzeł to ptak, który pojawia się w formie literackiego motywu dwadzieścia osiem razy w Biblii hebrajskiej. W Księdze Hioba natrafiamy na następującą charakterystykę tego ptaka: ...orzeł (...) ma swe gniazdo na górze. Mieszka na skale i nocuje, w skalnym załomie się gnieździ, stąd sobie szuka żeru, bo jego oczy widzą daleko (Hi 39,27-30). Autorzy biblijni nawiązują do zachowania orła, ale przede wszystkim posługują się obrazami zaczerpniętymi z życia tych ptaków do wyrażenia określonych idei. Operowanie terminem „orzeł” w stosunku do ludzi wskazuje na siłę i moc, nawiązuje do młodości odznaczającej się pełnią sił (por. Ps 103,5; Iz 40,31). Wyraża wyniosłość i dumę, bo orzeł przecież gniazduje wysoko, wśród skał, i unosi się w przestworzach. W maszalu, przedstawionym w Księdze Ezechiela (17, 1-24)1 występują dwa orły o wielkich skrzydłach i bogatym upierzeniu symbolizujące dwie potęgi, babilońską i egipską. Ich rozpostarte skrzydła wy-rażają władzę i wpływy. Tymczasem w Księdze Abdiasza Edomici, lud pokrewny Izraelitom, są porównani w ich wyniosłości właśnie do orła (Ab 1,1-4; por. Jr 49,15-17).

W tekstach biblijnych widać też relację pomiędzy jednym ze sposobów ukazywania działania Boga a motywem orła. I w tym właśnie kontekście szczególnego znaczenia nabierają skrzydła. Atakujący orzeł (por. Hi 39,27-30) może obrazować Bożą karę, jak to zostało przedstawione w Księdze Habakuka (1,6-8). Chaldejczycy są w niej ukazani jako narzędzie Bożego gniewu, a porównani do pantery, wilka i właśnie do orła. Rów-nież wódz wrogiej armii zostaje postrzegany jak orzeł rozpościerający swe skrzydła: Oto się unosi jak orzeł i rozpościera swe skrzydła nad Moabem. Miasta są zdobyte, twierdze zajęte (Jr 48,38-44; por. Jr 49,20-22). To właśnie orle skrzydła dominują w ukazywaniu tego ptaka i wyrażają podwójną władzę: władzę jako panowanie oraz władzę jako opiekę. W Księdze Izajasza skrzydła orła są znakiem udzielonej człowiekowi opieki i pomocy: Ci, co zaufali Panu, odzyskują siły, otrzymują skrzydła jak orły (Iz 40,33; por. Jr 48,9). I to właśnie opieka jest wyznacznikiem relacji Boga do człowieka i do swojego ludu — relacji ujętej w symbolice orlich skrzydeł: Jak orzeł, co gniazdo swoje ożywia, nad pisklętami swoimi krąży, rozwija swe skrzydła i bierze je, na sobie samym je nosi (Pwt 32,11-12); Wyście widzieli, co uczyniłem Egiptowi, jak niosłem was na skrzydłach orlich (Wj 19,4). W obu powyższych tekstach rysuje się obraz noszenia na skrzydłach, nawiązujący do zachowania tych wspaniałych ptaków wobec swych młodych podczas nauki latania. Najwyraźniej to zachowanie orłów stało się dla Izraelitów obrazem opieki i troski Boga o nich.

A tymczasem motyw skrzydeł zaczerpnięty z symboliki orła żyje własnym życiem. Skrzydła, narzędzie Bożej opieki nad Izraelem, przewijają się często w Biblii. Motyw „Bożych skrzydeł” najczęściej pojawia się w Psalmach (Ps 17,8; Ps 36,8; Ps 57,2; Ps 61,5; Ps 63,8; Ps 91,4; por. także Rt 2,12; Ml 3,20): Okryje cię swymi piórami i schronisz się pod Jego skrzydła (Ps 91,4); chronią się w cieniu Twych skrzydeł (Ps 36,8; por. Ps 17,8; 57,2; 63,8). Boże wsparcie i opieka zostały zatem wyrażone w symbolu rozpostartych skrzydeł: chronię się pod cień Twoich skrzydeł, aż przejdzie klęska (Ps 57,2).