Atlas zwierząt biblijnych

Orzeł, który w kilku tekstach Biblii hebrajskiej nabrał charakteru symbolu oznaczającego troskę Boga o swój naród, był ptakiem związanym z różnymi bóstwami starożytnego Bliskiego Wschodu. Symbol Bożych skrzydeł oparty na obrazie orła ma również swoje odpowiedniki w religiach i sztuce Bliskiego Wschodu. Skrzydła posiadała m.in. egipska Izyda, sprawująca pieczę nad zmarłymi i przedstawiana na trumnach, jak z rozpostartymi skrzydłami przywiewa powietrze życia i sprawuje opiekę.

Chrześcijaństwo zaadaptowało wiele mitów związanych z orłem dla potrzeb nauczania wiernych. Obraz orła chwytającego w swe szpony węża symbolizuje zwycięstwo nad grzechem. Jest również znakiem Ducha Świętego, wniebowstąpienia, aspiracji, duchowych zmagań. Jako jedno z czterech stworzeń Apokalipsy orzeł związany jest z Janem Ewangelistą, ale jest również atrybutem ś w. Jana Chrzciciela, ś w. Augustyna, ś w. Jana od Krzyża (z piórem w dziobie) i ś w. Grzegorza Wielkiego.

W Syrii orzeł o ludzkich ramionach symbolizował — w rytuale identyfikacji — adorację Słońca, prowadził dusze do nieśmiertelności, w chrześcijaństwie jest niebiańskim posłańcem. Zwykle utożsamiano go również (choć nie tyle samego ptaka, raczej jego bardzo szybki lot) ze wznoszeniem modlitw do Pana i spływaniem łaski na nieśmiertelników. Według Hieronima, jest emblematem wniebowstąpienia i modlitwy. W tradycji hebrajskiej symbolizuje wschód, odrodzenie i młodość.

Należy do najczęściej spotykanych symboli Chrystusa, ale do symboliki chrześcijańskiej wszedł dopiero, gdy jego pogańska interpretacja straciła aktualność. Również sztuka chrześcijańska przejęła jego symbol w czasach pokon-stantyńskich. Orzeł trzymający w szponach węża pokazuje Chrystusa, który pokonał szatana. Motyw orła walczącego z wężem ś w. Maksym z Turynu odnosi do Chrystusa miłującego Kościół i broniącego go przed szatanem.

Do wizerunku ptaka dodawane są czasem litery Alfa i Omega odnoszące się do Chrystusa jako Boga „Pierwszego i Ostatniego” (por. Ap 1,8). Zdaniem ś w. Ambrożego orzeł oznacza Chrystusa, który w swym locie zniżył się na ziemię. W próbie, jakiej orły poddają swoje pisklęta, ś w. Ambroży widział obraz sądu ostatecznego, tłumacząc: Orzeł wznosi wysoko swoje pisklęta ku słońcu, a one muszą znosić blask słoneczny. Te, które mrużą oczy i odwracają się od słońca, ojciec wyrzuca z gniazda. Podobnie postąpi Chrystus na sądzie ostatecznym. Przyjmie sprawiedliwych, a odrzuci tych, którzy nie byli godni Jego miłości.

Orzeł słynie z chwytu pozwalającego mu przenosić ciężkie ładunki pod ciałem, z dala od skrzydeł. Stopy drapieżnych ptaków są uzbrojone w długie szpony i tak dalece przystosowane do chwytania zdobyczy, że chodzenie sprawia ptakom trudność. W średniowieczu ukazywano orły jako strażników ciał, np. ś w. Stanisława, ś w. Wojciecha czy ś w. Floriana. Często umieszcza się go centralnie na nagrobkach. Godne uwagi są stele koptyjskie, gdzie przedstawiony jest z głową zwróconą w bok i z bullą2 na szyi. Jego uniesione skrzydła podtrzymują wieniec okalający monogram Chrystusa lub krzyż.