Grom z jasnego nieba

Nadchodzi burza

Burze tworzą się zazwyczaj latem, kiedy istnieją do tego odpowiednie warunki. Za ich powstawanie odpowiada mieszanka wilgoci, ciepła i lodu.

W pogodny poranek promienie słoneczne ogrzewają powierzchnię ziemi, od której nagrzewa się powietrze i unosi do góry. Wraz ze wzrostem wysokości powietrze ochładza się, a ciśnienie atmosferyczne spada. Wilgoć schładza się i kondensuje, tworząc chmury. Gdy istnieje odpowiednia temperatura i poziom wilgoci, w ciągu niespełna godziny niewielkie chmury kłębiaste – cumulusy – zostają przekształcone w ciężkie chmury burzowe – cumulonimbusy. Chmura burzowa wznosi się na wysokości 10–16 kilometrów.

Podczas tworzenia się chmur burzowych, niektóre krople wody stają się coraz cięższe i spadają na ziemię w postaci deszczu. Mniejsze drobinki wody unoszone są wyżej przez silne prądy konwekcyjne i w górnej części chmury zmieniają się w małe kryształki lodu. W płaszczyźnie poziomej chmura burzowa może rozciągnąć się na przestrzeni 8 kilometrów. Skupiska takich chmur potrafią zasnuć niebo na obszarze 80 kilometrów.

Jak powstaje piorun?

W chmurach burzowych gromadzą się ładunki elektryczne. Są one wynikiem zderzenia wznoszących się kropelek wody i kryształków lodu z cięższymi, opadającymi cząstkami. Każde takie zderzenie powoduje, że z unoszonych kryształków zostają wybite elektrony, zamieniając ich ładunek na dodatni. Opadający grad ładuje się ujemnie.
Ładunki dodatnie tworzą się w górnych partiach chmury, zaś ujemne w środkowej i dolnej części. Różnica potencjałów pomiędzy biegunami chmury sięga milionów woltów. Aż wreszcie napięcie zostaje rozładowane, tworząc łuk elektryczny, czyli błyskawicę. Prąd elektryczny błyskawicy osiąga napięcie nawet 100 milionów woltów, o natężeniu od 10 do 100 tys. amperów. Powoduje rozgrzanie kanału wyładowania do 30 tys. stopni Celsjusza. Powietrze na skutek nagłego rozgrzania i stygnięcia gwałtownie rozszerza się i kurczy. Wywołuje falę akustyczną w postaci suchego trzasku, dudnienia, łomotu, zwanego grzmotem.

Błyskawica niejedno ma imię

Błyskawice często występują w postaci wielu ramion rozgałęziających się z głównego pnia i wtedy nazywane są liniowymi lub rozwidlonymi. Czasem zdarzają się pioruny przypominające sznur pereł, cechujące się różnym natężeniem światła wzdłuż drogi błyskawicy. Wyładowania mogą również występować wewnątrz chmury lub pomiędzy chmurami. Takie pioruny nazywa się płaskimi.

Najrzadziej obserwuje się pioruny kuliste. Natura tego zjawiska ciągle pozostaje niewyjaśniona. Najbardziej charakterystyczną cechą pioruna kulistego jest jego kształt. Nie jest on idealnie okrągły, lecz raczej owalny. Te „ogniste kule” przybierają różne kolory: żółte, zielone, blado-błękitne, srebrzyste, czerwone. Mają średnicę około 30 centymetrów. Oprócz efektów wizualnych zjawisku towarzyszą dźwięki, takie jak syczenie, trzęsienie, chrzęst, gwizd lub szum, a także zapachy: siarki, spalenizny, rozgrzanego metalu. Pioruny kuliste tworzą się zazwyczaj chwilę po tym, jak w pobliżu uderzy zwykły piorun liniowy. Zdarzało się, że pojawiały się i podczas słonecznej pogody.