Cyfrowa rekonstrukcja klasztoru sprzed 1300 lat

W Ghazali w Sudanie znajduje się kompleks monastyczny, który powstał pomiędzy 680 r. a 720 r. oraz pozostałości osady ze śladami działalności rzemieślniczej i rolniczej, m.in. metalurgii i produkcji oliwy. Zidentyfikowano tam także cmentarzyska. Ghazali to jedno z dwóch znanych założeń sakralnych w średniowiecznej Nubii zlokalizowanych poza doliną Nilu. Klasztor położony był w Wadi Abu Dom - dolinie przecinającej pustynię Bajuda, która kiedyś była ruchliwym szlakiem handlowym w północno-wschodniej Afryce.

Ghazali było badane przez naukowców z CAŚ UW od 2012 do 2018 r. "Prowadziliśmy prace archeologiczne równolegle z projektem przygotowania stanowiska dla zwiedzających. Mieliśmy jednak świadomość, że do kiedy sytuacja polityczna nie będzie sprzyjająca, dotrze tam niewielu turystów. Stąd pomysł na umożliwienie wirtualnego zwiedzania" - mówi, cytowany w komunikacie CAŚ UW dr Artur Obłuski, dyrektor tej placówki i kierownik ekspedycji.

Jak czytamy w materiałach udostępnionych przez naukowców, portal "Wirtualna Nubia" ma pozwolić przenieść się za pośrednictwem ekranu komputera do średniowiecznych klasztorów w Sudanie. Eksperci zrekonstruowali cyfrowo budynki, które teraz można zwiedzać nie wychodząc z domu. Było to możliwe dzięki środkom resortu nauki w ramach projektu "ArcheoCDN. Archeologiczne Centrum Doskonałości Naukowej".

Na razie dostępne są do zwiedzania tylko budynki tworzące klasztor w Ghazali. Można obejrzeć je zarówno od zewnątrz, jak również zajrzeć do ich wnętrza. Poszczególne części klasztoru są podpisane na modelu całej budowli, a kliknięcie ich nazwy przenosi zwiedzającego na stronę z modelem wnętrza i bryły oraz opisem pomieszczenia. Są to m.in.: kościoły, pomieszczenie gospodarcze, refektarz, zbiornik na wodę, dormitorium a nawet latryny. "Choć brzmi to dość zabawnie, latryny klasztorne kryją w sobie zagadkę. Dlaczego zbudowano tak dużą liczbę latryn? W klasztorze znajdują się aż dwa zespoły latryn. (...) Dla porównania warto napisać, że w o połowę mniejszym klasztorze Apa Diosa w Qasr el-Wizz znaleziono jedynie dwie toalety. Sugeruje to, że osób zamieszkujących w Ghazali było dużo lub że mnisi trudnili się leczeniem dolegliwości układu pokarmowego" - sugerują archeolodzy w cyfrowym przewodniku.

Zaprezentowano także rekonstrukcje kilku zabytków ruchomych - naczyń ceramicznych i szklanych - odkrytych na stanowisku.

Jak piszą naukowcy, prawdziwa podróż po Sudanie byłaby z pewnością niezapomnianą przygodą, do czego zachęcają, ale i wirtualne rekonstrukcje mają swoje plusy. Wskazują, że co prawda archeologia często rozpala wyobraźnię, wiele pozostałości odkrywanych podczas wykopalisk nie wygląda dla laika imponująco. Najczęściej zachowane są tylko dolne partie ścian lub fundamenty. W publikacjach naukowych prezentowane są zwykle rysunki planów budowli, przez co trudno sobie wyobrazić np. wygląd ich fasady. Tak samo jest w przypadku Ghazali. Żeby pokazać dawny wygląd klasztoru, trzeba było wspólnego wysiłku archeologów, architektów i grafików.

"Punktem wyjścia była oczywiście dokumentacja archeologiczna i architektoniczna wykonana na miejscu. Dalszy etap to ścisła współpraca architektów i grafików komputerowych z archeologami nad ustaleniem wyglądu tych części klasztoru, które nie przetrwały do naszych czasów: jak wyglądały górne partie ścian, gdzie były okna, jak skonstruowany był dach? Oparliśmy się na specjalistycznych analizach, tak by nasze rekonstrukcje miały walor naukowy" - opowiada archeolog z CAŚ UW Maciej Wyżgoł cytowany w komunikacie przesłanym PAP. Ekspert czuwał nad powstaniem "Wirtualnej Nubii". Podkreślił, że pomocne przy tworzeniu modeli były podobne konstrukcje z innych średniowiecznych stanowisk w Sudanie i Egipcie.

Portal "Wirtualna Nubia" dostępny jest pod adresem: www.virtualnubia.uw.edu.pl. Dawne budynki można "zwiedzać" na ekranie komputera lub z użyciem gogli VR. Jak poinformowała PAP Agnieszka Szymczak z CAŚ UW projekt będzie rozwijany. W tym roku pojawią nowe modele 3D - tym razem ze Starej Dongolii. Była ona stolicą potężnego królestwa, które istniało od VI do XIV wieku między I a V kataraktą nilową; przez kilka wieków jego władza sięgała nawet dalej na północ, aż niemal po współczesny Asuan w Egipcie.

Szymon Zdziebłowski