Tajemnice niewidocznej strony Księżyca

Jak informują specjaliści z Chińskiej Akademii Nauk, próbki skał przywiezione przez misję Chang'e 6 ujawniły procesy wulkaniczne zachodzące na niewidocznej z Ziemi stronie Księżyca sprzed 2,8 mld lat oraz 4,2 mld lat. Publikacja na ten temat ukazała się w magazynie "Nature" (https://doi.org/10.1038/s41586-024-08382-0).

"Rozwiązanie zagadki wulkanicznej historii niewidocznej strony Księżyca jest kluczowe dla zrozumienia dychotomii jego półkul" - podkreśla prof. Li Qiu-Li.

Asymetria między półkulami, obejmująca m.in. różnice w rozmieszczeniu bazaltów, w topografii, grubości skorupy oraz w stężeniu toru, od dawna stanowiła zagadkę.

Misja Chang'e 6 jako pierwsza dostarczyła ważące prawie 2 kg próbki z niewidocznej strony Księżyca, stwarzając tym samym unikalną okazję do zbadania tamtejszej aktywności wulkanicznej.

Chiński zespół przeprowadził datowanie izotopowe 108 dostarczonych z Księżyca fragmentów bazaltu.

107 z nich ujawniło spójny wiek powstania ok. 2807 mln lat temu, co jednocześnie wskazuje na wiek erupcji lokalnych bazaltów w miejscu lądowania misji Chang'e 6. Ten wulkaniczny epizod sprzed 2,8 mld lat nie został zaobserwowany w próbkach z widocznej strony Księżyca - podkreślają naukowcy.

Natomiast wiek innego fragmentu bazaltu, o wysokiej zawartości aluminium, określony został na ok. 4203 mln lat. Według analizy pochodzi z regionu położonego na południe od miejsca lądowania sondy. To najstarsza próbka bazaltu księżycowego, której wiek udało się precyzyjnie oszacować.

Dane te wskazują, że aktywność wulkaniczna na niewidocznej stronie Księżyca trwała co najmniej 1,4 mld lat - od 4,2 do 2,8 mld lat temu.

Wstępna analiza izotopów ołowiu sugeruje ponadto, że bazalty pochodzą z różnych źródeł - bazalt sprzed 4,2 mld lat pochodził ze źródła bogatego w potas, pierwiastki ziem rzadkich i fosfor, podczas gdy bazalt sprzed 2,8 mld lat - ze źródła ubogiego w te substancje.

Bliska zbieżność między wiekiem bazaltu sprzed 2,8 mld lat a szacunkami opartymi na zliczaniu kraterów sugeruje, że model chronologiczny oparty kraterach, opracowany na podstawie obserwacji widocznej strony Księżyca, ma również zastosowanie do strony niewidocznej Księżyca.

Wiek izotopowy bazaltów z misji Chang'e 6 stanowi więc także istotny punkt kalibracyjny dla udoskonalenia metod poznawania historii Księżyca opartych na liczeniu kraterów na Księżycu - podkreślają naukowcy.(PAP)

Marek Matacz