Szczątki pierwszych Słowian, misje kosmiczne i zwierzęta sprzed lat...

Również w lipcu polscy nurkowie informowali o odkryciu na dnie Bałtyku wraku pełnego butelek. Wrak XIX-wiecznego żaglowca był wypełniony ok. setką butelek szampana i wody mineralnej. Szef ekspedycji szacował, że jednostka mogła zatonąć w okolicy Szwecji między 1850 a 1876 rokiem.

W sierpniu rakieta Falcon-9 firmy SpaceX wyniosła na orbitę polskiego satelitę EagleEye. Największy i najbardziej zaawansowany rodzimy orbiter niemal od razu zaczął przekazywać dane telemetryczne, jednak kilka dni później zamilkł. Według Jacka Kośca, wiceprezesa firmy Creotech Instruments, w której powstał satelita, EagleEye działał świetnie przez tydzień, a potem operatorzy utracili z nim dwukierunkową łączność.

Jedno z ciekawszych doniesień powakacyjnych dotyczyło odkrycia na stanowisku "Łysa Góra" na Mazowszu ok. 300 zabytków, m.in. żelaznych siekier, nożyc oraz unikatowego hełmu z IV w. p.n.e. Kierujący badaniami dr Bartłomiej Kaczyński ocenił, że hełm to przykład zaawansowanej metalurgii celtyckiej. Odkrycie zmienia dotychczasowe postrzeganie skali kontaktów ze światem celtyckim w starszym okresie przedrzymskim.

W podobnym czasie badacze pracujący w tanzańskim Parku Narodowym Serengeti poinformowali o odkryciu tam ponad 30 cennych stanowisk archeologicznych i zidentyfikowaniu tam, nieznanych wcześniej malowideł naskalnych, fragmentów ceramiki i narzędzi kamiennych. Badania prowadzi tam zespół pod kierownictwem dr hab. Marty Osypińskiej z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego.

Natomiast w Kazimierzy Wielkiej w woj. świętokrzyskim odkryto pozostałości 160 obiektów archeologicznych związanych z osadnictwem neolitycznym oraz z wczesnej epoki brązu. Jako szczególnie interesujące krakowscy archeolodzy wymieniali cmentarzysko, datowane na młodszy okres przedrzymski i wczesny okres rzymski (I w. p.n.e. - II w. n.e.).

Październik upłynął pod znakiem wyjątkowej kolekcji orientalnej mody, którą pokazał paryski Luwr. Były to stroje królów, królewskich matek i biskupa ze średniowiecznej Nubii, zrekonstruowane przez polskich naukowców z UW i projektantów z Uniwersytetu SWPS na podstawie malowideł zdobiących niegdyś ściany katedry w Faras.

Zespół krakowskich badaczy we współpracy z zagranicznymi partnerami przebadał mechanizmy adaptacyjne bakterii pobranych z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej (ISS). Odkrycia wskazują, że mikroorganizmy wyizolowane z wnętrza ISS przystosowały się do życia w przestrzeni kosmicznej. Badania mikroorganizmów, które razem z astronautami odbyły podróż do ISS i zadomowiły się na stacji kosmicznej, przeprowadził zespół badaczy z krakowskich jednostek badawczych: Małopolskiego Centrum Biotechnologii UJ oraz Sano - Centrum Medycyny Obliczeniowej w ścisłej współpracy z partnerami z Jet Propulsion Laboratory NASA i Acibadem University w Stambule.

Jedno z ciekawszych doniesień października dotyczyło skali i mechaizmów odchodzenia ludzi z nauki. Zjawisko to w różnych krajach przebadał prof. Marek Kwiek i dr Łukasz Szymula z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jak ustalili, tylko połowa osób po 10 latach od ukazania się swojej pierwszej publikacji naukowej jest dalej aktywnymi naukowcami. A po 20 latach w nauce zostaje już tylko jedna trzecia osób - wynika z analizy przeprowadzonej przez Polaków, a ogłoszonej w październiku. Wzorce rezygnacji z nauki są podobne w różnych krajach.

W listopadzie naukowcy upublicznili sposób na walkę z groźnym gronkowcem złocistym. Dzięki zastosowaniu wirusów atakujących bakterie oraz małych białek o nazwie bakteriocyny można poradzić sobie z niebezpiecznymi szczepami tej bakterii opornymi na antybiotyki. Na to wskazują badania prowadzone przez naukowców z Instytutu Biochemii i Biofizyki PAN.

W grudniu czterej uczeni: dr hab. Sebastian Glatt, prof. Janusz Lewiński, prof. Krzysztof Sacha i prof. Marcin Wodziński odebrali Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej. Wyróżnienia przyznano po raz 33.

Koniec roku w nauce zdominował temat misji kosmicznych. Właśnie w grudniu w kosmos trafił podwójny satelita Proba-3. Dwa statki kosmiczne wyniosła na orbitę rakieta z indyjskiego Centrum Kosmicznego Satish Dhawan. Formacja utworzona przez koronograf, czyli teleskop do obserwacji korony słonecznej, i tzw. okulter - element z dyskiem okulograficznym przesłaniającym tarczę Słońca - przez dwa lata będzie co 20 godzin tworzyć sztuczne zaćmienie Słońca. Wszystko po to, by m.in. umożliwić naukowcom z Centrum Badań Kosmicznych PAN obserwację korony słonecznej.

Ogłoszono też oficjalną nazwę pierwszej polskiej misji na Międzynarodową Stację Kosmiczną. W ramach Ignis ( z łac. ogień) - bo tak nazwano to przedsięwzięcie - astronauta Sławosz Uznański przeprowadzi na orbicie 13 eksperymentów z zakresu technologii, biologii, medycyny i psychologii, przygotowanych przez polskich naukowców i inżynierów. Uznański poleci na orbitę wiosną 2025 r. (PAP)

Anna Bugajska