Leczyć żołnierzy, a nie im szkodzić

Początkowo PTSD kwalifikowane było wyłącznie jako zaburzenie typowo neurotyczne, nerwicowe; uważano, że podstawową techniką leczenia jest psychoterapia -  mówi kierownik Kliniki Psychiatrii i Stresu Bojowego w Wojskowym Instytucie Medycznym (WIM) w Warszawie ppłk dr Radosław Tworus.  „Uważano, że podstawową techniką leczenia PTSD jest psychoterapia. Wprowadzono nawet technikę nazywaną debriefing, która polegała na tym, że żołnierze uczestniczący w traumatycznych zdarzeniach mieli usiąść z psychologiem i rozmawiać o tym, co się działo, by odreagować” - mówi  i podkreśla, że  lata pracy z tą techniką pokazały iż wcale nie jest pomocna, a obecne badania mówią, że wręcz szkodzi. „Jak się ludzi na siłę posadzi, żeby jeszcze raz traumę przerobili, to okazuje się, że ślad pamięciowy utrwala się, a debriefing jest w stanie raczej wywołać PTSD, a nie mu zapobiec” - dodał Tworus.

Dziś wiadomo, że etiologia PTSD jest bardziej złożona – mówi dr Tworus. U wielu osób, u których rozpoznano zespół stresu pourazowego, badania z wykorzystaniem technik neuroobrazowania wykazały zmiany w strukturach mózgu - wyjaśnia. Zmiany te jego zdaniem mogą być wynikiem nie tylko bezpośrednich urazów czaszkowo-mózgowych, ale również innych, często bagatelizowanych czynników związanych z działaniem fali uderzeniowej wybuchu, toksycznym wpływem gazów wyzwalających się w czasie spalania materiałów wybuchowych, a także gazów wydzielanych przez palące się materiały, np. plastik i paliwo.

„Nasze badania nad PTSD rozwijają się, badamy jego podłoże temperamentalne i osobowościowe, chcemy szerzej zająć się biologią PTSD, wykorzystując nowoczesną diagnostykę” - powiedział dr Tworus wskazując na możliwość zastosowania w terapii komory hiperbarycznej, czyli inhalacji pacjenta czystym tlenem pod ciśnieniem, wyższym od normalnego, w specjalnej komorze.

„Komora hiperbaryczna, która ma zastosowanie m.in. w leczeniu udarów, oparzeń i trudno gojących się ran, może być wykorzystywana w eksperymentalnym leczeniu zmian powstających w ośrodkowym układzie nerwowym” - wyjaśnia dr Tworus. "Dobre dotlenowanie mózgu może spowodować, że ośrodki, które są dookoła ewentualnych mikrouszkodzeń, będą lepiej przejmowały ich funkcje" - tłumaczy.

Dr Tworus podkreśla, że badania prowadzone z wykorzystaniem komory hiperbarycznej u weteranów z PTSD pokazują, że może ona wywołać złagodzenie objawów. Jako przykład podał polskiego żołnierza, poszkodowanego w Iraku w wyniku wybuchu rakiety 240 mm ok. 40 metrów od niego. Ze zdarzenia weteran pamiętał jedynie podmuch fali uderzeniowej, który go przewrócił. Podczas hospitalizacji w Klinice Psychiatrii i Stresu Bojowego stwierdzono u niego przejawy PTSD, które pomimo oddziaływań psycho- i farmakoterapeutycznych nie zmniejszały się. Poszerzona diagnostyka wykazała także zaburzenia słuchu oraz zmiany w mózgu.

„Hiperbaryczna terapia tlenowa doprowadziła do stabilizacji słuchu i ustąpienia objawów PTSD. Po 60 dniach pobytu w klinice żołnierz został wypisany w stanie pełnej poprawy, wrócił do służby" - podkreślił lekarz.

WIM chce eksperymentalnie wykorzystać komorę hiperbaryczną w terapii u większej liczby weteranów.

Misja dla każdego żołnierza jest doświadczeniem stresującym: wiąże się z dodatkowym obciążeniem obowiązkami wynikającym ze służby, realizowaniem zadań w warunkach bezpośredniego zagrożenia życia, przebywaniem w innym kulturowo środowisku, nierzadko w innym klimacie, daleko od bliskich. Bywa że stres przekracza możliwości adaptacyjne żołnierza, stając się tzw. stresem traumatycznym, swoistą formą urazu bojowego. Jego następstwem jest tzw. zespół stresu potraumatycznego - PTSD (Post Traumatic Stress Disorders). Szacuje się, że w Polsce PTSD dotyczy w ok. 7-10 proc. żołnierzy.