Wcześniej niż sądzono

"To istotne ustalenie, ponieważ dotychczas część badaczy negowała tak wczesne zasiedlenie wzgórza upatrując jego początków najwcześniej pod koniec XIII lub w początkach XIV w." - podkreśliła Bożena Chorąży.

Wynik badań próbek kości zwierzęcych odnalezionych w najstarszym poziomie archeologicznym na wzgórzu zamkowym wskazuje z prawdopodobieństwem sięgającym 93 proc., że pochodzą one z okresu między 1153 a 1287 r. Chorążowie przypomnieli zarazem, że pięć lat temu w rejonie wzgórza odkryte zostały obiekty półziemiankowe datowane na okres sprzed 1210 r.

"Uzyskana data nie pozostawia żadnych wątpliwości: wzgórze zamkowe było zamieszkałe przed lokacją miasta Bielska na prawie niemieckim; mieszkańcy pojawili się tu wcześniej niż wspominają o tym źródła pisane" - podkreślił Bogusław Chorąży.

W opinii bielskich archeologów w pewnej części była to ludność słowiańska. Dowodzą tego fragmenty naczyń glinianych odnalezione w najstarszym poziomie osadniczym podczas prac archeologicznych na wzgórzu. Ich cechy zdobnicze i technologiczne wyraźnie nawiązują do ceramiki słowiańskiej. Możliwe, że mieszkała tu też inna ludność. "XIII w. na Śląsku to okres mieszania się ludności miejscowej z przybyszami" - powiedział Chorąży.

Historycy nie byli dotychczas zgodni co do początków Bielska. Publikujący w latach PRL Zbigniew Perzanowski sugerował, że powstało na gruncie osady targowej, a za świadectwo istnienia uznawał wzmiankę o Belici w dokumencie z 1284 r. Później okazało się, że chodziło w nim o inną miejscowość. Według niemieckiego historyka Waltera Kuhna Bielsko powstało na przełomie XIII i XIV w. w miejscu niezasiedlonym. Podobnie uważał Bogusław Krasnowolski. Według niego osada wyrosła na niezasiedlonych terenach należących do pobliskiej wsi Bielsko, która dziś znajduje się w granicach miasta i jest znana jako Stare Bielsko.

Historyk z Uniwersytetu Śląskiego Idzi Panic uważa, że miasto powstało pomiędzy 1305 i 1312 r. na gruncie osady związanej ze "Starym Bielskiem". Za najstarszą wzmiankę uznaje dyplom księcia cieszyńskiego Mieszka z 1312 r., w którym nadał mieszkańcom prawo wyrębu drewna.

Dotychczas dominował jednak pogląd, że zasiedlenie wzgórza nastąpiło po pożarze, który pod koniec XIII w. zniszczył grodzisko w Starym Bielsku. "Nowa datacja wskazuje, że osady istniały równolegle" - powiedziała Bożena Chorąży. Pożar przyczynił się jednak najprawdopodobniej do tego, że zdecydowano wybudować w uporządkowany sposób miasto w zasiedlonym już miejscu. To wtedy doszło do lokacji Bielska na prawie niemieckim.

Inicjatorem budowy miasta był książę Mieszko. Możliwe, że sprowadził wówczas nowe grupy ludności, w dużej mierze niemieckojęzycznej. "Późniejsze źródła pokazują dużą ilość niemieckich nazwisk. Następuje też zmiana na niemieckie nazw okolicznych miejscowości. To była rewolucja kolonizacyjna" - powiedział Bogusław Chorąży.

Miasto Bielsko należało do Księstwa Cieszyńskiego rządzonego przez Piastów. W 1327 r. zostało lennem Korony Czeskiej. W XVI w. stało się centrum państwa stanowego, a w połowie XVIII w. księstwem, które istniało do 1848 r. W 1951 r. zostało połączone z rozciągającą się na przeciwległym, wschodnim brzegu rzeki Białej miejscowością Biała Krakowska. Powstało Bielsko-Biała.