Polacy kopią w Jordanii 30 lat

Pierwszymi polskimi wykopaliskami na terenie tego kraju były badania w Dżarasz (ok. 50 km na północ od Ammanu), prowadzone w latach 1981-1983 przez prof. Michała Gawlikowskiego z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW. Miasto powstało w okresie hellenistycznym. Polacy skupiali się na badaniach późniejszych reliktów - z czasów bizantyjskich i arabskich.

"To były jedne z pierwszych wykopalisk na terenie Jordanii, które koncentrowały się m.in. na pozostałościach z czasów wczesnego islamu" - wyjaśnia PAP dyrektor Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW prof. Tomasz Waliszewski. W ich wyniku Polacy odkopali fragment zabudowy mieszkalnej z okresu średniowiecznego zwany "domem umajjadzkim" - od panującej w VI i VIII w. dynastii arabskiej.

Zespół prof. Gawlikowskiego odkopał wówczas w Dżarasz również kaplicę bizantyjską z VI w., którą zdobiły mozaiki. Wiek później dzisiejszą Jordanię podbili muzułmanie i została włączona w kalifat.

Trzecim miejscem, które zainteresowało polskich ekspertów, był hipodrom z przełomu II i III w. Była to monumentalna konstrukcja kamienna, w której odbywały się wyścigi konne i kwadryg - dwukołowych wozów zaprzężonych w konie. "W późniejszych czasach hipodrom zmienił funkcję - kwitła tam produkcja ceramiki i lampek oliwnych. Wytapiano też szkło i metale" - opowiada prof. Waliszewski.

Architektem, który przez 20 lat badał i zabezpieczał hipodrom, był Antoni Ostrasz. "To jemu zawdzięczamy to, jak ten zabytek dzisiaj wygląda" - mówi prof. Waliszewski.

Regularne prace wykopaliskowe wznowiono w Jordanii dopiero w 2015 r. - w Beit Ras, czyli starożytnym mieście Kapitolias, opisanym po raz pierwszy przez Ptolemeusza (II wiek n.e.), wybitnego greckiego uczonego i astronoma. Kierownikiem prac - które prowadzone są nadal - jest prof. Jolanta Młynarczyk z Instytutu Archeologii UW. Wykopaliska prowadzone są pod auspicjami CAŚ UW.

Do tej pory archeologom udało się ustalić m.in., że w okresie bizantyjsko-omajadzkim (VI-VIII w. n.e.), na terenie przylegającym do nie działającego już wówczas teatru, istniały warsztaty rzemieślnicze. Starożytni wytwarzali w nich szklane naczynia oraz wytapiali żelazne przedmioty. Prawdopodobnie odkryto również miejsce, gdzie położone były piece do wypalania naczyń ceramicznych.

Znaleziska polskich archeologów świadczą też o tym, że miasto dynamicznie rozwijało się w pierwszych wiekach naszej ery. Archeolodzy odkryli też świadectwa dwóch kataklizmów. Na początku VII wieku na miasta Palestyny (w tym na Kapitolias) najechali Persowie, którzy dokonali szeregu zniszczeń. Drugi poważny kataklizm - tym razem naturalny - miał miejsce w 749 roku. W wykopach archeologicznych badacze zaobserwowali gruzowisko bloków kamiennych z przewróconych ścian budynku, potwierdzające doniesienia o trzęsieniu ziemi. W tym roku naukowcom udało się ostatecznie ustalić, że badany przez nich teren był północnym skrajem starożytnego miasta. Taki wniosek wyciągnęli po odkryciu muru obronnego, którego wiek oceniono na okres rzymski (II w. n.e.).

Od 2014 r. w Jordanii działa też zespół badaczy z Instytutu Archeologii UJ w Krakowie pod kierunkiem dr. Piotra Kołodziejczyka. Celem szeroko zakrojonych badań na terenie południowej Jordanii w rejonie miejscowości At-Tafila jest prześledzenie mechanizmów wymiany i szlaków uczęszczanych przez dawnych starożytnych kupców.

Jest to interesujący teren do tego typu analiz, gdyż to właśnie na obszarze południowej Jordanii znajdowała się stolica państwa nabatejskiego - Petra i przebiegała tzw. Droga Królewska. W czasie tegorocznych badań naukowcy odkryli ten szereg zabytków - pięściaków, czyli narzędzi używanych przez krewnych człowieka współczesnego być może już pół miliona lat temu.

Właśnie z Petrą, tamtejszą skalną świątynią, którą spopularyzował w kulturze masowej film "Indiana Jones i ostatnia krucjata", kojarzą się najbardziej zabytki Jordanii

Badania na temat zarządzania dziedzictwem archeologicznym w Jordanii przeprowadził w 2014 i w 2015 r. dr Mariusz Drzewiecki, obecnie pracujący z Instytucie Kultur Śródziemnomorskich i Orientalnych PAN. W konkluzji stwierdził m.in., że żaden z arabskich krajów nie ma tak zaawansowanych i jednocześnie ogólnodostępnych, za pośrednictwem Internetu, zasobów na temat archeologii. Archeolog przeprowadził badania w ramach programu EPIC Erasmus Mundus, którego koordynatorem był brytyjski Cardiff Metropolitan University.