Nasz kuzyn szympans?

Wiemy, że z tych samych klocków lego da się zbudować zarówno prosty samochodzik, jak i skomplikowaną budowlę. Różne rzeczy można uzyskać, składając te same elementy. Podobnie jest z DNA. Wszystkie organizmy wyposażone są w materiał genetyczny, a mimo to bardzo różnią się od siebie. Przy czym, wbrew powszechnemu mniemaniu, człowiek nie jest istotą najbardziej złożoną pod względem struktury DNA. Jeszcze do niedawna sądzono, że posiadamy przynajmniej 100 tysięcy genów. Dziś wiemy, że mamy ich zaledwie 30 tysięcy.

Tyle samo, co prymitywny pantofelek. Spektakularnym osiągnięciem było poznanie genomu człowieka, ale to jest tylko pierwszy krok. To tak jakbyśmy znali litery, a nie rozumieli sensu złożonych z nich słów. Równocześnie prowadzone są badania nad genomem szympansa, lada moment spodziewamy się ogłoszenia wyników. Wiemy już, że 99 proc. sekwencji DNA jest u niego takie samo jak u człowieka. Niewątpliwym szokiem dla niejednego przedstawiciela płci brzydkiej jest fakt, iż męski chromosom Y jest identyczny jak u szympansa. Fascynujące będzie zatem zbadanie, co tak naprawdę różni nas od tego najbliższego pod względem biologicznym krewnego.

Niewątpliwie człowieka wyróżnia wielkość mózgu i posiadanie świadomości. Archeolodzy przypuszczają, że miał ją już człowiek pierwotny sprzed 50 tysięcy lat - neandertalczyk, o czym świadczą ślady rytualnych pochówków osób zmarłych. Jednak to nie od niego pochodzi Homo sapiens, ale od tzw. człowieka kromaniońskiego, który wymyślił skomplikowane narzędzia. Dzięki genetyce molekularnej potrafimy odtworzyć rodowód ludzkości. Na podstawie podobieństw i różnic w budowie DNA można określić pokrewieństwo między poszczególnymi organizmami. Właśnie skala owych różnic pozwala zorientować się, jakim drogami przebiegała migracja Homo sapiens.

Badania dotyczące tzw. DNA mitochondrialnego są w stanie odtworzyć rodowód ludzkości aż do naszej pramatki Ewy. Okazuje się, że gatunek Homo sapiens wywodzi się z Afryki, prawdopodobnie z małej grupy liczącej około 1000 osób. Ta pierwotna populacja rozprzestrzeniła się potem na Bliski Wschód, a następnie wyemigrowała do Azji, Australii i Oceanii. Około 40 tysięcy lat temu skolonizowany został kontynent europejski, a na końcu Ameryka. Jak wykazują badania, pod względem genetycznym przedstawiciele poszczególnych ras niewiele się od siebie różnią. Mimo odrębności zewnętrznych jesteśmy wszyscy bardzo bliskimi krewnymi.

Gen - fragment DNA kodujący białko, jednostka dziedziczenia.

DNA - kwas deoksyrybonukleinowy - nośnik informacji genetycznej, zbudowany jest z czterech ”cegiełek elementarnych” w kształcie podwójnej helisy. Zawiera wszystkie instrukcje dotyczące dziedziczenia genetycznego, konieczne do powstania organizmów. Ludzkie DNA jest bardzo duże, gdyby je rozwinąć, mierzyłoby 2 metry.

DNA mitochondrialny - mała cząsteczka DNA, którą dziedziczymy tylko po matce. W cytoplazmie ludzkiej komórki jajowej mieści się aż ćwierć miliona mitochondriów, będących kopiami matczynych i przekazywanych potomkom poprzez linię żeńską.


Gość Niedzielny 43/2004