Najstarsza wizyta

Najstarsze ślady pobytu człowieka archeolodzy znaleźli pod Cieszynem, na żwirowisku w Kończycach Wielkich. 30 metrów pod powierzchnią ziemi leżało kilkanaście kamieni, precyzyjnie obrobionych ręką człowieka.

Władca ognia

Ten człowiek wyraźnie się od nas różnił. Miał silnie pochylone czoło, za którym krył się nieco mniejszy niż u ludzi współczesnych mózg (800–1200 mililitrów u niego, a u nas średnio 1350 ml). Należał do gatunku homo erectus, z którego dopiero później wyewoluował homo sapiens. Przedtem na ziemie polskie zapuszczały się co najwyżej renifery, żubry, słonie i nosorożce. Oczywiście ich dawne formy, które trochę różniły się od dzisiejszych. Około 800 tys. lat temu pojawił się tu jednak on: dwunożna istota, lustrująca step z wysokości swojej wyprostowanej sylwetki. Istota dosyć słaba, pod względem siły nie mogąca równać się z drapieżnymi zwierzętami, a jednak mająca nad nimi przewagę. Przewaga ta polegała na tym, że ta istota już wtedy była władcą ognia. Homo erectus potrafił krzesać ogień. Dzięki temu nie tylko przyrządzał sobie jedzenie, ale też łatwiej je zdobywał. – A konkretnie, podbierał jedzenie drapieżnym zwierzętom. To znaczy robotę z upolowaniem zwierzyny wykonał kto inny, a on tylko przychodził na gotowe. Odganiał drapieżniki od ich świeżych ofiar właśnie za pomocą ognia – tłumaczy dr Jan Maciej Waga, paleogeograf z Uniwersytetu Śląskiego, współkierujący zespołem odkrywców.

Czego tu szukał homo erectus? – Zwierząt i surowca na narzędzia. Chyba zajrzał na krótko, raczej głęboko na terytorium dzisiejszej Polski nie wchodził. Tylko zorientował się, co ciekawego jest w okolicy, i wycofał się z powrotem na dzisiejsze Morawy – podejrzewa dr Waga. Pod Cieszynem łatwo było wtedy znaleźć krzemień. Wiosną tutejsze rzeki prowadziły ogromne ilości wody z topniejącego na północy lodowca. Latem wody w nich było już nawet 20 razy mniej. Na łachach leżały za to przyniesione wiosną przez rzekę kamienie, w tym krzemień. Wystarczyło go podnieść i obrobić. – Homo erectus przychodził tu latem. Było wtedy niewiele chłodniej niż dzisiaj, może podobnie jak na dzisiejszej Syberii. Spał prawdopodobnie na ziemi, bo raczej nie przebywał tu na tyle długo, żeby budować obozowiska – mówi dr Waga. Dlaczego akurat okolice Cieszyna? – Ci ludzie widzieli przejście między dwoma masywami górskimi, które się otwierało. Być może przekroczyli Bramę Morawską z ciekawości – mówi dr Eugeniusz Foltyn, archeolog, który wraz z dr. Wagą kierował zespołem odkrywców. – Właśnie dlatego homo erectus zasiedlił całą Eurazję. Bo jeśli coś można zrobić, człowiek to zrobi – dodaje.