Mrówcza gra o tron

Wiele gatunków pszczół, os i mrówek potrafi wykorzystywać do własnych celów zachowania społeczne innych gatunków (pasożytnictwo społeczne). Niektóre mrówki skłaniają przedstawicieli innych gatunków do wychowania własnego potomstwa, inne kradną potomstwo innym gatunkom, aby wykorzystać je do pracy we własnej kolonii jak niewolników. Rzadsze są "tymczasowe pasożyty społeczne", które przejmują kontrolę nad istniejącą kolonią mrówek po zabiciu jej królowej.

Od dawna wiadomo, że w niektórych koloniach mrówek dochodzi do przejęcia władzy przez uzurpatorkę, która zabija królową matkę i skłania robotnice, by jej służyły. Nowe badania ujawniły jednak, że niekiedy "pasożytnicza królowa" działa bardziej podstępnie - manipuluje robotnicami, aby zabiły własną królową, która jest ich biologiczną matką.

Keizo Takasuka, ekolog behawioralny z Kyushu University (Japonia) natknął się na wpis na blogu pasjonata mrówek Taku Shimady.

Shimada umieścił znalezioną przez siebie królową L. orientalis w ustawionej na stole we własnej jadalni kolonii mrówek L. flavus i sfilmował zachowanie mrówek. Okazało się, że zabiły one własną królową i zajęły się obsługiwaniem uzurpatorki i jej potomstwa.

Takasuka później zebrał i zbadał mrówki spokrewnionego gatunku, L. umbratus, które pasożytują na gatunku L. japonicus. Okazało się, że stosują tę samą strategię.

Atakująca królowa wkrada się do kolonii, maskuje używając jej charakterystycznego zapachu i przedostaje do pomieszczenia prawowitej królowej - matki. Tam spryskuje królową wytworzoną przez siebie cieczą o zapachu, który sprawia, że to prawowita królowa pachnie jak intruz, co budzi agresję robotnic. Zabijają one królową - matkę. Intruzka ucieka, ale powraca po pewnym czasie, by złożyć jaja, a osierocone robotnice zajmują się troskliwie intrygantką i jej jajami- aż do końca swojego życia.

Dzięki takiej taktyce pasożytnicza królowa unika ryzyka i wysiłku związanego z założeniem własnej kolonii od podstaw. Zdaniem naukowców podstęp jest bardziej opłacalny niż otwarty atak - walka królowej z królową dawałaby robotnicom szansę na stanięcie po stronie prawowitej władczyni. Bezpieczniej jest manipulować potomstwem królowej matki i nakłonić je do wykonania "mokrej roboty".

Paweł Wernicki