Śląsk walczy z zanieczyszczeniami

Wcześniejsze programy ochrony powietrza w regionie (łącznie z aktualnym, uchwalonym w 2010 i 2011 r.) dotyczyły jedynie poszczególnych stref województwa, w których stwierdzano przekroczenia stężeń dwóch szkodliwych substancji - benzopirenu i pyłu zawieszonego, tzw. PM10. Nowy program przygotowano na gruncie nowego prawa, zgodnego z aktualnymi dyrektywami europejskimi - obejmuje on wszystkie strefy w regionie i uwzględnia, prócz wcześniejszych substancji, także drobniejszy pył PM 2,5, dwutlenek siarki oraz tlenki azotu.

Jak powiedział dyrektor wydziału ochrony środowiska w Urzędzie Marszałkowskim Woj. Śląskiego Maciej Thorz istotą nowego dokumentu jest szeroki zestaw działań naprawczych, które mają przyczynić się do poprawy jakości powietrza w regionie.Już poprzednie regionalne dokumenty tego typu wskazywały bowiem np., że za znaczną ilość zanieczyszczeń powietrza w woj. śląskim odpowiada tzw. niska emisja - wiążąca się głównie ze spalaniem najczęściej paliw niskiej jakości w przestarzałych domowych piecach węglowych i lokalnych kotłowniach.

Jak jednak zaznaczył Thorz, działania naprawcze w obecnym programie dotyczą również emisji komunikacyjnej (istotnej zwłaszcza w miastach) czy emisji przemysłowej. "Wypada też podkreślić, że powietrze nie zna granic" - wskazał specjalista przypominając że na jego jakość wpływ mają m.in. ukształtowanie terenu i warunki meteorologiczne.

Zakładane w programie działania obejmują zatem ograniczanie emisji z urządzeń o małej mocy, do 1 megawata (programy wymiany tego typu urządzeń, termomodernizacje), ze źródeł punktowych (przegląd pozwoleń, obowiązek działań kompensacyjnych, kontrole, ujednolicenie sposobu przekazywania danych o wielkości emisji) oraz ze źródeł komunikacyjnych (m.in. poprawa organizacji ruchu, rozwój komunikacji publicznej, rozwój układu komunikacyjnego).

Część zakładanych działań dotyczy planowania przestrzennego (odpowiednie plany zagospodarowania, zwiększenie obszarów zieleni chronionej), a także właściwego zarządzania ochroną powietrza (szereg wytycznych organizacyjnych czy dotyczących np. zacieśnienia współpracy z sąsiednim krajem morawsko-śląskim w Czechach).

Ważnym uzupełnieniem konkretnych działań są w nowym programie analizy. Dotyczą one, obok kwestii prawnych, także finansowych. Z badań skuteczności dotychczasowych programów wynikało bowiem np., że znaczna część wcześniejszych rozwiązań okazywała się nieefektywna. W przeszłości zbadano np. relację nakładów WFOŚiGW na konkretne przedsięwzięci związane z ograniczaniem niskiej emisji, do tzw. kosztów zewnętrznych, których dzięki nim uniknięto (np. koszty zdrowotne zanieczyszczenia powietrza ponoszone przez gospodarkę i społeczeństwo).

Okazało się, że relacja środków Funduszu do tych kosztów była najkorzystniejsza w przypadku programów bezpośrednio ograniczających niską emisję (były to głównie koordynowane przez lokalne samorządy dotacje do wymian pieców i kotłów w domach na nowocześniejsze). Mniejsze korzyści dawały termomodernizacje i docieplenia, praktycznie żadnych - instalacje solarne. Te ostatnie źródła nie zastępują bowiem pieców węglowych.

Thorz zaznaczył też w poniedziałek, że choć program szacuje pewne uśrednione wartości kosztów związanych z realizacją zakładanych działań, powinny być one w przyszłości weryfikowane. Z różnych względów, chociażby rynkowych, nie sposób bowiem z wyprzedzeniem przeprowadzić takich analiz dokładnie.