Wielkie wędrówki roślin

Celowo wprowadzone przez człowieka lub przypadkowo zawleczone na nowe terytoria zachowują się bardzo różnie. Część z nich jest niezdolna do konkurencji z miejscowymi gatunkami i pojawiają się krótkotrwale. Inne wykazują tak silne możliwości konkurencyjne, że mogą na trwałe zdominować, a nawet wyprzeć rodzime gatunki.

Pałki z Azji, nawłoć z Ameryki

Pod koniec XX w. proces rozprzestrzeniania się i zadomawiania obcych gatunków grzybów, roślin i zwierząt stał się na tyle poważny, że wymieniany jest spośród kilku najważniejszych przyczyn zagrożenia różnorodności biologicznej w XXI w. Co oczywiste, w tym kontekście najczęściej mówi się o tych gatunkach, które są najbardziej konkurencyjne. Szacuje się, że w Europie występuje kilkaset gatunków obcego pochodzenia, trwale już zadomowionych. W Czechach odnotowano 397 gatunków, w Niemczech dotychczas podano 417, a w Polsce ich liczba wynosi około 480 gatunków. To aż 20 proc. ze wszystkich rodzimych roślin (mamy ich w Polsce 2500 gatunków). Do najbardziej znanych obcych gatunków w naszej florze należy m.in. łubin, chrzan, fiołek wonny, czy też liczne gatunki drzew: robinia akacjowa, potocznie zwana akacją, kasztanowiec, dąb czerwony, sosna wejmutka i sosna czarna.

W ostatnim czasie na terenach piaskowni i kamieniołomów pojawia się pałka wysmukła. Roślina ta znana była do niedawna z Azji oraz południowo-wschodniej części obszaru śródziemnomorskiego. Od kilkudziesięciu lat rozprzestrzenia się intensywnie w kierunku północno-zachodnim. Jest już dosyć częsta w Czechach, na Słowacji, a także w południowej części Niemiec. W Polsce została stwierdzona dotychczas w województwach opolskim, śląskim i małopolskim. Zapewne już za kilka, czy kilkanaście lat występować będzie w całym kraju. Do rozprzestrzeniania przyczynia się najprawdopodobniej również jej hodowla, m.in. w niewielkich oczkach wodnych w przydomowych ogródkach. W dolinach rzek coraz częściej spotkać można kolejnego roślinnego podróżnika – niecierpka gruczołowatego. Gatunek ten pochodzi z Himalajów i wschodnich Indii. Do Europy został sprowadzony jako roślina ozdobna w 1839 r. Pierwsze dane o jego występowaniu w Polsce pochodzą z 1935 r. Początkowo uprawiano go w ogrodach, z czasem jednak zadomowił się na siedliskach ruderalnych i w dolinach rzek. Również dla celów ozdobnych została sprowadzona na początku XIX w. z Ameryki Północnej nawłoć kanadyjska. Choć kiedyś występowała tylko w ogrodach, dzisiaj spotkać ją można praktycznie wszędzie. Jest bardzo trudna do wytępienia z powodu głębokiego systemu korzeniowego i tworzenia bardzo licznych nasion.