Najdokładniejsze zegary w Polsce

Laboratorium Czasu i Częstotliwości w Borowcu, gdzie pracują bardzo precyzyjne zegary, jest częścią Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. "To są najbardziej precyzyjne zegary w Polsce i jedne z najprecyzyjniejszych zegarów na świecie" - powiedział w rozmowie z PAP dr Jerzy Nawrocki. Wszystkie to zegary atomowe. Spośród nich najdokładniejszy to tzw. fontanna cezowa. "Na świecie działa zaledwie kilkanaście takich urządzeń" - podkreśla Nawrocki.

Zegary z Borowca działają bardzo stabilnie - oznacza to, że nawet przez kilkaset milionów lat nie spóźnią lub nie przyspieszą o jedną sekundę. "Zaczynaliśmy jako obserwatorium astronomiczne jeszcze w czasach, kiedy doba i jej długość wynikała z obserwacji astronomicznych - stąd położenie daleko od miast, a co za tym idzie - zakłóceń świetlnych, które je utrudniają" - opowiada Nawrocki.

Jak dodaje, takie położenie jest również bardzo przydatne przy wyznaczaniu czasu. "Nie mamy tutaj praktycznie wcale zakłóceń elektromagnetycznych i drgań mechanicznych, które zakłócają pracę precyzyjnych zegarów - to idealne warunki pracy dla zaawansowanej aparatury" - powiedział.

Nie ma jednego wzorca czasu - dodał Nawrocki. Jeśli chodzi o jednostki miary, istnieje wzorzec dla np. dla kilograma, a dawniej - dla metra. "Jednostką czasu jest obecnie sekunda atomowa. Ta sekunda powstaje jako średnia ważona wskazań ok. trzystu podobnych zegarów do tych, jakie działają w Borowcu. Ich wskazania są porównywane ze sobą" - opowiada naukowiec.

Następnie badacze wyciągają średnią, które jest publikowana przez Międzynarodowe Biuro Miar i Wag, po uwzględnieniu poprawek związanych z ruchem obrotowym Ziemi, jako obowiązujący czas światowy UTC (Universal Time Coordinated).

Jak przypomniał Nawrocki, przez tysiące lat, aż do połowy XX w., podstawową jednostką czasu była doba czyli okres wyznaczony przez ruch obrotowy Ziemi - pozorny ruch słońca wokół Ziemi. Dopiero wtedy uległa ona zmianie - okazało się bowiem, że zegary kwarcowe i, powstałe nieco później, atomowe są znacznie dokładniejsze - znacznie stabilniejsze, niż jednostka czasu związana z ruchem obrotowym Ziemi. W związku z tym w 1967 r. Generalna Konferencja Miar postanowiła utworzyć nową jednostkę czasu, jaką stała się sekunda atomowa.

Z bardzo precyzyjnego czasu korzystają przede wszystkim naukowcy - radioastronomowie, fizycy kwantowi, laserowi i optyczni. Dokładny czas jest również niezbędny w życiu codziennym - aby sprawnie funkcjonowała nawigacja satelitarna (wyznaczany co do miliardowej części sekundy) czy telefonia komórkowa (co do milionowej części sekundy) - zaznacza Nawrocki.

Szymon Zdziebłowski