Po trzech tysiącach lat mumia faraona "odwinięta" cyfrowo

Praktycznie wszystkie mumie królewskie, jakie znaleziono w XIX i XX wieku, były otwierane przez egiptologów na potrzeby badań. Był jeden wyjątek: naukowcy nie odważyli się otworzyć mumii faraona Amenhotepa I. Nie dlatego, by wierzyli w klątwy czy zaklęcia - raczej dlatego, że jest ona perfekcyjnie zawinięta i bogato zdobiona. Twarz i szyja mumii jest przykryta ozdobną maską, inkrustowaną barwnymi kamieniami.

Ostetcznie jednak naukowcy z Egiptu wniknęli pod osłony kryjące mumię. Nie dosłownie; wykorzystali do tego trójwymiarową tomografię komputerową (CT). Skanowanie z jej pomocą pozwoliło w cyfrowy sposób "odwinąć" królewską mumię i zbadać jej zawartość.

Dotycząca tego dokonania publikacja (nie poddana recenzji) ukazała się w piśmie "Frontiers in Medicine".

Mumię Amenhotepa "otwarto" po trzech tysiącach lat. Wcześniej zdarzyło się to już w XI w. p.n.e., czyli ponad czterysta lat po jej mumifikacji i pochówku. Hieroglify zawierają opis tego wydarzenia z czasów panowania XXI dynastii. Ówcześni kapłani wydobyli królewskie mumie, reprezentujące starsze dynastie, po czym na nowo je pochowali. Ich celem była naprawa uszkodzeń, jakie pozostawili starożytni rabusie grobowców.

"Fakt, że mumia Amenhotepa I nie została odwinięta w czasach nowożytnych, daje nam wyjątkową możliwość: zbadania nie tylko tego, jak dawniej mumifikowano i chowano zmarłych, ale też tego, jak została ona potraktowana i pochowana po raz drugi - kilkaset lat po śmierci, przez najwyższego kapłana Amona" - opowiada odpowiedzialna za projekt dr Sahar Saleem, profesor radiologii z Wydziału Medycyny na Uniwersytecie Kairu i radiolog pracująca w ramach Egyptian Mummy Project.

"Odwijając cyfrowo mumię i 'zdejmując' jej wirtualne warstwy - maskę, bandaże i [oglądając] samą mumię - możemy z bezprecedensową szczegółowością zbadać tego świetnie zachowane szczątki faraona" - mówi Saleem.

Naukowcy szacują, że Amenhotep I w chwili śmierci miał około 35 lat. Mierzył ok. 169 cm wzrostu, był obrzezany i miał zdrowe zęby. W jego bandażach ukryto 30 amuletów, miał też wyjątkowy, złoty pas ze złotymi paciorkami. "Wydaje się, że fizycznie przypominał swojego ojca: miał wąskie kości policzkowe, niewielki, szczupły nos, kręcone włosy i nieco wystające górne zęby" - opisuje badaczka.

"Nie znaleźliśmy żadnych ran ani śladów zeszpecenia, które mogłyby wynikać z choroby, co pozwoliłoby poznać przyczynę śmierci. Są tylko liczne ślady okaleczenia dokonane już po śmierci - po jego pierwszym pochówku, prawdopodobnie przez rabusiów grobowca. Jego wnętrzności - oprócz mózgu i serca - zostały usunięte przez osoby, które jako pierwsze dokonały mumifikacji" - informuje.

Mumię Amenhotepa I, wraz z innymi mumiami królewskimi, odkryto w 1881 r na stanowisku archeologicznym Deir el Bahari na południu Egiptu. Amenhotep - drugi przedstawiciel XVIII dynastii (po swoim ojcu Ahmose I, który wyzwolił obszar Delty spod władzy Hyksosów i ponownie zjednoczył Egipt) - władał od ok. 1525 do 1504 roku p.n.e. Czasy te były dla kraju czymś w rodzaju złotego wieku: w Egipcie żyło się dostatnio, faraon zaś przewodził wyprawom do Libii i północnego Sudanu. Po jego śmieci młody faraon i jego matka byli czczeni jako bóstwa.

Sahar Saleem i jej współpracownik, uznany egiptolog - dr Zahi Hawass już wcześniej spekulowali, że głównym motywem kapłanów, którzy w XI wieku p.n.e. "ekshumowali" i ponownie pochowali faraona, była chęć ponownego wykorzystania rekwizytów, z którymi władcę początkowo pogrzebano. Teraz jednak podważają własne podejrzenia. "Wykazaliśmy, że przynajmniej w przypadku Amenhotepa I kapłani, którzy służyli XXI dynastii, z dbałością naprawili uszkodzenia, pozostawione przez rabusiów grobowca, przywrócili mumię do stanu świetności i przywrócili jej wspaniałe kosztowności oraz amulety" - opowiada Saleem.

W ramach projektu Egipskiego Urzędu Starożytności, który ruszył w 2005 roku, Hawass i Saleem przebadali ponad 40 królewskich mumii z okresu Nowego Państwa. W kwietniu 2021 r. do nowego muzeum w Kairze przeniesiono 22 mumie faraonów, w tym - Amenhotepa I. Twarz tej mumii i jej maska stały się ikoną spektakularnej 'Parady Złotych Mumii Królewskich', jaka 3 marca br miała miejsce w stolicy kraju.

"Teraz pokazaliśmy, że skanowanie metodą trójwymiarowej tomografii komputerowej można z powodzeniem wykorzystać w antropologicznych i archeologicznych badaniach mumii, także - z innych cywilizacji, np. z Peru" - podsumowują Saleem i Hawass.