Uciskane archeony udają wielokomórkowce

Odkryte dopiero w roku 1977 archeony (Archaea) to jednokomórkowe, pozbawione jądra komórkowego organizmy. Wyglądem przypominają bakterie, jednak wiele cech budowy komórki łączy je z organizmami wielokomórkowymi - podobnie jak zwierzęta nie mają one na przykład sztywnej ściany komórkowej. Często występują w środowiskach ekstremalnych - bardzo gorących, bardzo zimnych, bardzo kwaśnych czy bardzo słonych.

Wcześniej uważano, że są ewolucyjnie starsze od bakterii, jednak według obecnych poglądów bakterie i archeony ewoluowały równolegle. Bywają nazywane "trzecią domeną życia" - obok również nieposiadających jadra komórkowego bakterii i eukariontów (komórki eukariontów mają jądro komórkowe z chromosomami - zaliczamy do nich na przykład rośliny i zwierzęta).

Między innymi z powodu trudności w hodowli i obserwacji, archeony pozostają stosunkowo słabo zbadane. Aby dowiedzieć się więcej na ich temat, prof. Alex Bisson z Brandeis University w Massachusetts i jego współpracownicy z Wielkiej Brytanii, USA, Niemiec i Izraela poddali słonolubne archeony Haloferax volcanii działaniu wysokiego ciśnienia, wywieranego na żywe komórki za pośrednictwem galaretowatej podkładki.

Jak się okazało, pod wpływem ciśnienia namnażające się archeony utworzyły wielokomórkową strukturę, przypominającą tkankę z różnymi pod względem kształtu typami komórek.

Zespół przetestował także 52 inne, podobne gatunki - jak się okazało ponad 60 proc. z nich utworzyło tkanki przypominające te spotykane u eukariontów.

Aby sprawdzić, czy sąsiednie komórki są ze sobą połączone, naukowcy użyli lasera, niszcząc niektóre z nich. Sąsiednie komórki przesunęły się wówczas w kierunku uszkodzenia, podobnie jak ma to miejsce w zwierzęcej tkance nabłonkowej. Sugeruje to, że komórki w "tkankach" archeonów są ze sobą powiązane podobnie, jak w tkankach zwierzęcych lub roślinnych. Komórki zwierzęce i roślinne używają do tego celu specjalnych genów, których jednak nie wykryto u archeonów: wygląda na to, ze wyewoluowały one własne metody tworzenia takiej więzi.

Zdaniem autorów publikacji (DOI: 10.1101/2024.10.19.619234) czynniki fizyczne i mechaniczne mogły mieć znacznie większy wpływ na procesy ewolucyjne, niż się dotąd wydawało.

Paweł Wernicki