Rośliny i zwierzęta szkodliwe

Przyrodnicy alarmują, że inwazyjne gatunki obce (Invasive Alien Species - IAS) są obecnie największym zagrożeniem dla różnorodności biologicznej w Europie. Zgodnie z definicją gatunki obce to rośliny lub zwierzęta przemieszczone przez człowieka (celowo lub przez przypadek) z ich środowiska naturalnego i przeniesione do nowego środowiska przyrodniczego. Większość tego typu gatunków ginie w nowych warunkach, niektóre jednak osiedlają się i rozmnażają do tego stopnia, że zaczynają stwarzać zagrożenie dla lokalnie występującej fauny i flory.

Z danych zebranych przez Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie wynika, że aktualnie w Polsce liczba obcych gatunków roślin, zwierząt i grzybów wynosi 1 316. Na liście są m.in. szop pracz (szopy są często uciekinierami z hodowli domowych), który zagraża ptakom, jak również zdrowiu człowieka, bo jest nosicielem groźnego obleńca, tzw. glisty szopiej. Zarażenie pasożytem może skończyć się nawet śmiercią. Na liście jest też roślina rudbekia naga, która niebezpiecznie rozpleniła się zwłaszcza w Bieszczadach oraz, od niedawna, szakal złocisty spotykany m.in. w dolinie Biebrzy.

Z danych Komisji Europejskiej wynika, że w Europie stwierdzono występowanie ponad 13 tys. obcych gatunków roślin i zwierząt, z czego 10-15 proc. to gatunki inwazyjne, jak np. amerykańska wiewiórka szara, która obecnie dziesiątkuje populację rodzimych wiewiórek rudych w Wielkiej Brytanii.

Zdaniem ekspertów z krakowskiego instytutu PAN próby kompleksowych rozwiązań problemu inwazji biologicznych podejmowane są dopiero od niedawna. Jednym z podstawowych elementów takich rozwiązań jest gromadzenie i wymiana informacji o obcych gatunkach.

Dlatego Komisja Europejska razem z podległym jej Wspólnym Centrum Badawczym pracują nad budową Europejskiej Sieci Informacyjnej (EASIN) o obcych gatunkach i ich występowaniu w UE. Sieć powołana została w ramach unijnego rozporządzenia w sprawie działań dotyczących "wprowadzania i rozprzestrzeniania inwazyjnych gatunków obcych", które weszło w życie w 2015 r. EASIN ma pomóc w szybkim i łatwym dostępie do informacji o szkodliwych gatunkach, a także wesprzeć współpracę państw członkowskich w tym zakresie.

W ramach projektu Wspólne Centrum Badawcze stworzyło aplikację internetową, która ma pomóc w tropieniu obcych gatunków przez mieszkańców UE. Aplikacja "Inwazyjne Gatunki Obce w Europie" (Invasive Alien Species in Europe) zawiera aktualnie szczegółowe informacje oraz zdjęcia 37 szkodliwych gatunków zwierząt i roślin. Na podstawie tych danych mieszkańcy mogą zidentyfikować konkretny gatunek, a następnie wysłać za pośrednictwem smartfona bądź tabletu jego zdjęcie oraz dane o dokładnej lokalizacji bezpośrednio do JRC.

W ten sposób użytkownicy aplikacji przyczynią się do stworzenia mapy występowania obcych gatunków w EU oraz rozwoju Europejskiej Sieci Informacyjnej o groźnych gatunkach.

"Siła tej aplikacji polega na tym, że zamienia ona swoich użytkowników w naukowców, którzy monitorują występowanie obcych gatunków będących zagrożeniem dla bioróżnorodności w UE. Zebrane informacje pomogą w zbogaceniu unijnej bazy danych o inwazyjnych roślinach i zwierzętach. W ten sposób także uświadamiamy mieszkańców co do szkód, jakie powodują obce gatunki w Europie" - mówi komisarz UE ds. edukacji, kultury, młodzieży i sportu Tibor Navracsics, odpowiedzialny za prace JRC.

Jak podkreślił komisarz, nawet "niewielka populacja obcego gatunku może stać się bardzo inwazyjna i zakłócić ekosystem, powodując co roku w UE wielomilionowe straty".

Aplikacja jest darmowa i dostępna dla systemów Android oraz iOS.

Z Brukseli Jowita Kiwnik Pargana (PAP)