Polska Sahara

Obraz pustyni zmienia się sukcesywnie. Oglądając zdjęcia lotnicze, łatwo jest określić kierunek i tempo tych zmian. Od lat 70. większe powierzchnie nagich piasków utrwalane były metodą "plantacyjną" przez celowo gęsto sadzone olchy i sosny oraz wierzbę ostrolistną. Proces tzw. sukcesji roślinności, czyli wchodzenia roślin na pustynię, odbywa się nieustannie. Czasem działania człowieka go potęgują, tak jak to się stało po wybudowaniu Huty Katowice i zalesieniu w strefie pasa ochronnego. Całą zachodnią część pustyni obsadzono gatunkami drzewiastymi, co doprowadziło do zmniejszenia terenów lotnych piasków i przyspieszyło proces sukcesyjny.

"W czerwcu pod czerwcem czerwiec"

Znany ze staropolskiego przysłowia owad zwany czerwcem odegrał dużą rolę w polskiej gospodarce średniowiecznej. Gdy Chińczycy mieli jedwabnika i jedwab, Polacy szczycili się czerwcem polskim i karminem, czerwonym barwnikiem. Owad, który żyje na korzeniach rośliny zwanej czerwcem trwałym, używany do barwienia tkanin na kolor czerwony, znany był w całej Europie. Dziś występuje niezwykle rzadko, także na Pustyni Błędowskiej, a los jego jest zagrożony. Zaginął tu już ptak kulon, ale żyje kilkanaście gatunków owadów, rzadkich zarówno w Polsce, jak i w Europie. Zdarza się usłyszeć śpiew skowronka borowego, świergotka polnego, dudka. W rozległych nadrzecznych zaroślach i trzcinowiskach można spotkać żurawia, łosia, a nawet bobra. W Białej Przemszy żyje minóg, kilka gatunków ryb, w tym kiełż zdrojowy, uznawany za wskaźnik czystych wód.

Aktualnie na pustyni przebiega proces formowania się gleb. Zdaniem biologów, są one wspaniałym laboratorium umożliwiającym obserwację różnych ciekawych zjawisk, związanych z działalnością i rozkładem mikroorganizmów, glonów i mchów. Wzbogacony w ten sposób piasek staje się podłożem dla roślin wymagających bardziej komfortowych warunków. Dokąd zmierza pustynia? - pytają przyrodnicy, podkreślając, że "pustynia, będąc tworem ręki ludzkiej, z powodu działalności człowieka zanika i od człowieka oczekuje ratunku". Przewiduje się, że wkrótce na tym obszarze będą rosły bory sosnowe, bukowe i brzozowe. I zniknie pustynia. Swego czasu próby wyrywania z korzeniami krzewów wierzb okazały się kosztowne i nieskuteczne. Niektórzy szansę ratunku widzą w uznaniu Pustyni Błędowskiej za rezerwat przyrody, w którym dopuszczalna byłaby ingerencja człowieka. Pesymiści twierdzą jednak, że nic nie da się już zrobić, by ją uratować.