Mechanizm ewolucji

Według B. Meléndeza podstawowy błąd Darwina „polegał na przekonaniu, że sprawcą ewolucji był jedynie «dobór naturalny » – czynnik niewystarczający do pełnego jej wyjaśnienia”. H. De Vries (1848-1935) w dziele Die Mutationstheorie (t. 1-2, 1901-03) wysunął teorię, że to mutacje wyznaczają bieg ewolucji i dają początek nowym gatunkom.

Około 1930 r. R.A. Fisher, S. Wright i J.B.S. Haldane, wykorzystując metody statystyczne, rozpoczęli badania nad tzw. genetyką populacji, rozumiejąc przez populację grupę osobników tego samego gatunku zamieszkującą konkretny obszar. Izolacja sprzyja utrwalaniu nabytych i rozwojowi nowych cech charakterystycznych dla danej grupy. W dwóch izolowanych od siebie populacjach wpływy środowiskowe mogą się różnić i sprzyjać odmiennym zmianom w organizmach. Jeśli mutacje akumulują się, wygląd danej populacji może na przestrzeni kilku generacji ulec zmianie jako konsekwencja izolacji genetycznej.

Swój żywot rozpoczyna w tamtym czasie nowa teoria na temat mechanizmu ewolucji, teoria określana początkowo mianem neodarwinizmu, a później – teorią syntetyczną. Termin neodarwinizm wprowadził A. Weismann (1834-1914). Neodarwiniści, idąc za Darwinem, uważali, iż dobór naturalny to główny mechanizm ewolucji, jakkolwiek inaczej niż słynny brytyjski przyrodnik rozumieli wyrażenie „dobór naturalny”.

Ewolucjonizm syntetyczny łączy w jeden spójny system osiągnięcia różnych dziedzin nauki: zoologii, botaniki, embriologii, systematyki, paleontologii, genetyki, fizjologii, ekologii... Po pracach pionierów genetyki populacji, wymienionych wcześniej, światło dzienne ujrzały w latach 1937-50 kolejne: genetyka T. Dobzhansky’ego, biologa J. Huxleya, biogeografa i systematyka E. Mayra, paleontologa G.G. Simpsona, zoologa B. Renscha, botanika G.L. Stebbinsa itd. Ewolucjonizm syntetyczny cały czas się rozwija, dostosowując się do nowych odkryć biologii molekularnej i paleontologii.

Oto jego podstawowe założenia. W istotach żywych zachodzą drobne mutacje (mikromutacje), z których każda wywołuje jakiś skutek – są one wprawdzie nieznaczne, ale następują po sobie w sposób ciągły. Na skutek działania doboru naturalnego następuje akumulacja drobnych zmian, które doprowadzają w efekcie do stałych transformacji u osobników danego gatunku. Chociaż proces ewolucyjny jest bardzo powolny, to po odpowiednio długim czasie powstają w jego efekcie istoty nowego i różnego od innych gatunku biologicznego. Jak twierdzą zwolennicy tej koncepcji, mechanizm mikromutacji, rekombinacji genów, doboru naturalnego i izolacji, działając w skali czasu geologicznego, doprowadził do powstania wszystkich gatunków flory i fauny.

Dobór naturalny, tak jak przedstawia się go dzisiaj, zakłada, że dominacja w procesie dziedziczenia nowych „cech” ma związek z presją selekcji wywieraną na organizmy zarówno przez czynniki środowiskowe, jak i przez inne zwierzęta. Dobór naturalny eliminuje osobniki, których materiał genetyczny nie zdoła przystosować się do środowiska. Chociaż mutacje genetyczne zachodzą bez żadnego związku z przyszłą przystosowalnością do konkretnego środowiska, osobnik lepiej dostosowany genetycznie przeżyje i spłodzi potomstwo, podczas gdy inne, gorzej przystosowane, wyginą. Ewolucjonizm syntetyczny w swej rygorystycznej odmianie utrzymuje – zauważmy – że drobne mutacje genetyczne mają charakter losowy, zachodzą przypadkowo.