Ewolucja gatunków i człowiek

Staranne pochówki w jaskiniach umacniają przekonanie, jakie można wynieść na podstawie stosowanych technik przemysłowych: inteligencja neandertalczyków nie różniła się od naszej. Różnice między nimi a człowiekiem współczesnym nie są na tyle duże, by można było mówić o dwóch różnych gatunkach. Jedni i drudzy są obecnie klasyfikowani jako przedstawiciele dwóch podgatunków: Homo sapiens neandertalensis i Homo sapiens sapiens.

Homo sapiens sapiens. Około 40 tys. lat temu, na długo przed wyginięciem neandertalczyków, pojawia się w Europie grupa ras współczesnego typu (Cro-Magnon, Grimaldi, Chancelade itd.). Te kopalne rasy późnego paleolitu przejawiają wszelkie morfologiczne i psychiczne cechy współczesnego człowieka.

Do nich należeli autorzy wspaniałych malowideł w jaskiniach Hiszpanii, Francji, wyszukanych rzeźb z kamienia i różnych wyrobów z kości, rogu i kości słoniowej, twórcy sztuki oryniackiej, magdaleńskiej i solutrejskiej. Ci, doskonale czujący i rozumiejący przyrodę, wrażliwi na piękno ludzie, przejawiali cechy prawdziwych artystów na wiele tysięcy lat przed rozkwitem kultury chaldejskiej i egipskiej.

Wszystkie obecne rasy ludzkie należą do jednego gatunku i podgatunku Homo sapiens sapiens. Biologia wykazuje jej nadzwyczajną jednorodność. Identyczne chromosomy odnajdujemy we wszystkich krajach, u rasy białej, czarnej czy żółtej.

Średnia pojemność czaszki, u Homo habilis, wynosząca zaledwie 675 cm3, u Homo erectusa osiąga 978, a u neandertalczyka już 1400, czyli mniej więcej tyle, co u człowieka współczesnego. To fascynujące, jak na przestrzeni może nawet i milionów lat, pojawiały się istoty coraz bardziej podobne do współczesnego człowieka w budowie kośćca, w postawie i sposobie chodzenia, z postępującym rozwojem mózgu, który szedł w parze z użyciem i doskonaleniem narzędzi, a później z wykorzystaniem i wzniecaniem ognia.

Wyjątkowość naszego gatunku

Rzuca się w oczy wyjątkowość człowieka w porównaniu z innymi zwierzętami. Crusafont stwierdził: „Człowiek zadziwia nas nawet wtedy, gdy patrzymy na niego, jak na istotę organiczną i osadzoną w czystej systematyce zoologicznej... Człowiek – istota myśląca i dająca tyle do myślenia...” Zachwyca chociażby budowa ludzkiej stopy, z licznymi więzadłami, z dwoma sklepieniami, umożliwiająca przenoszenie dużych obciążeń i amortyzująca wstrząsy36. W ogóle niezwykła jest nasza morfologia, w pierwszym rzędzie dwunożność, przejawiająca się w sposób absolutnie wyjątkowy: całkowicie wyprostowana postawa i marsz w pozycji pionowej. Cztery krzywizny kręgosłupa – szyjna, piersiowa, lędźwiowa i krzyżowa – zapewniają elastyczność i efektywne rozłożenie masy ciała37. Nie jesteśmy ani czworonożni, ani czteroręczni. Naszych rąk nie musimy wykorzystywać do podpierania się ani do poruszania; dzięki temu potrafimy nimi precyzyjnie chwytać przedmioty, operować narzędziami i wykonywać najróżniejsze prace.

W biologicznej strukturze człowieka dostrzec możemy wiele specjalnych uwarunkowań wpływających mniej lub bardziej na wytworzenie się zdolności mowy, narzędzia komunikacji, jakiego nie posiada żaden inny gatunek. Mowa tu o owalnym zarysie rzędów zębów, zaniku diastemy, czyli symetrycznej obustronnej przerwy między zębami, odpowiednio ukształtowanym sklepieniu podniebienia, oddzieleniu kości gnykowej od chrząstki krtani, nisko położonej krtani. Dochodzi do tego wreszcie olbrzymia złożoność strukturalna i funkcjonalna naszego mózgu – jedna z głównych cech wyróżniających człowieka ze świata zwierzęcego.