Najważniesze wydarzenia naukowe roku 2021

PAŹDZIERNIK

- Prof. Jan Potempa, biochemik i mikrobiolog z Uniwersytetu Jagiellońskiego, został laureatem pierwszej edycji Nagrody Heisiga - najwyższej w Polsce finansowej nagrody naukowej. Celem ustanowionej w 2021 roku nagrody jest uhonorowanie polskich naukowców, którzy prowadzą badania na najwyższym światowym poziomie. Jej inicjatorem i fundatorem jest prof. Norbert Heisig, niemiecki lekarz pochodzący z Breslau, od wielu lat zaangażowany w działania na rzecz wrocławskiego środowiska akademickiego, wieloletni prezes Polsko-Niemieckiego Towarzystwa Uniwersytetu Wrocławskiego.

- Amerykanin David Julius oraz Ormianin mieszkający w USA Ardem Patapoutian zostali laureatami Nagrody Nobla z medycyny i fizjologii za odkrycie receptorów komórkowych odpowiedzialnych za odczuwanie dotyku, ciepła i zimna.

- Japończyk Syukuro Manabe, Niemiec Klaus Hasselmann i Włoch Giorgio Parisi zostali tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla z fizyki. Nagrodzono ich za "przełomowe prace, które przyczyniły się do zrozumienia złożonych systemów fizycznych".

- Nagrodę Nobla z chemii otrzymali Benjamin List i David W.C. MacMillan - twórcy nowego, precyzyjnego narzędzia do "budowania" cząsteczek organicznych. Ich prace miały wpływ na tworzenie nowych leków. Sprawiły, że niektóre procesy chemiczne przebiegają szybciej i bardziej przyjaźnie dla środowiska.

LISTOPAD

- Profesorowie: Bożena Kamińska-Kaczmarek, Jacek Jemielity, Grzegorz Pietrzyński i Cezary Cieśliński - zostali laureatami Nagród Fundacji na rzecz Nauki Polskiej 2021. Przyznano je po raz 30.

- Miejsce kosmicznej katastrofy - słynnego zderzenia gwiazd znanego jako V838 Mon, które zaszło w 2002 roku - przeanalizowali naukowcy z zespołu kierowanego przez badaczy z Centrum Astronomicznego im. Mikołaja Kopernika PAN (CAMK PAN). Użyli do tego celu sieci radioteleskopów ALMA.

- Międzynarodowe konsorcjum z udziałem naukowców z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu zaprojektuje system nawigacyjny dla Księżyca. Budowę koncepcji systemu, który będzie wykorzystywany w przyszłych misjach księżycowych, dofinansowała Europejska Agencja Kosmiczna.

- Po raz pierwszy naukowcy znaleźli organizmy, które wytwarzają węgiel amorficzny - taki, który można znaleźć np. w sadzy. Wcześniej wydawało się to niemożliwe, poza tym, wciąż nie wiadomo, jak wpływa to na obieg węgla w przyrodzie.

GRUDZIEŃ

- Dr hab. Piotr Rzymski, dr Anna Łosiak, Adam Zbyryt, 3LAB - pracownia 3 LO w Gdyni, Centrum Popularyzacji Politechniki Śląskiej w Gliwicach i dr Łukasz Lamża - to zwycięzcy 17. edycji konkursu Popularyzator Nauki, organizowanego przez serwis Nauka w Polsce Fundacji PAP we współpracy z Ministerstwem Edukacji i Nauki.

- W kopalni surowców ilastych w Borkowicach koło miasta Przysucha naukowcy odkryli ok. 60 bloków z licznymi tropami dinozaurów. Znalezisko ma ok. 200 mln lat. Odkrycia dokonali w lipcu 2021 r. prof. Grzegorz Pieńkowski oraz dr Grzegorz Niedźwiedzki. Według badaczy może to być największa kolekcja tropów dinozaurów w Europie.

- Sondzie kosmicznej NASA po raz pierwszy udało się przekroczyć granicę korony słonecznej. Najbardziej zewnętrzny obszar atmosfery Słońca osiągnął statek kosmiczny Parker Solar Probe.

- Przygotowany przez ESA i Roscosmos ExoMars Trace Gas Orbiter wyrkył na Marsie na duże ilości wody pod powierzchnią planety, w systemie kanionów Valles Marineris. Bogaty w H2O obszar ma powierzchnię Holandii.

- Z kosmodromu Europejskiej Agencji Kosmicznej w Gujanie Francuskiej wystartowała rakieta z Kosmicznym Teleskopem Jamesa Webba. Maszyna ta - według NASA - ma pomóc "odsłonić tajemnice wszechświata".