Inwazja, czyli kto jest obcy

„Obcy”, to znaczy?

Wiele się ostatnio mówi o ochronie bioróżnorodności i odpowiednich zabiegach pielęgnacyjnych, które należy podjąć lub ich zaniechać, by przyroda miała się dobrze. Zanim jednak przejdziemy do wpływu gatunków obcych na rodzimą przyrodę warto zastanowić się, które gatunki są obce, które obce inwazyjne i wreszcie które mogą stanowić realne zagrożenie dla naszej fauny czy flory. Wielu przybyszów na tyle wrosło w rodzimy krajobraz, że nie traktujemy ich jako obcych.

Fasola, kukurydza, papryka, ziemniak, pomidor, ale także kasztanowiec, karp czy kura to tylko niektóre przykłady z długiej listy gatunków obcych, które już dawno „wrosły” w naszą świadomość jako gatunki ściśle związane z naszym krajem. Przecież pole ziemniaków, park z kwitnącymi kasztanowcami czy też kura biegająca po wiejskim obejściu to obrazki na tyle popularne, że nawet nie zastanawiamy się jakby Polska wyglądała bez nich. Zresztą za pewien paradoks można uznać fakt, że aż 70% żywności na świecie pochodzi zaledwie z dziewięciu gatunków roślin, uprawianych w monokulturach poza terenami ich naturalnego występowania. Powyższy przykład dobitnie uświadamia, że to nie w owej „obcości” kryje się zagrożenie – przecież wiele gatunków obcych o dużym znaczeniu dla człowieka nie ma żadnego wpływu na rodzime gatunki, niekiedy nawet ten wpływ może być pozytywny.

Dlaczego zatem, gdy jedne gatunki obce są wręcz pożądane, to pojawienie się innych wzbudza niepokój biologów? Otóż ważny jest nie tylko wpływ jaki dany gatunek może mieć na inne rodzime, ale przede wszystkim to, czy dany gatunek jest inwazyjny. Wiele spośród introdukowanych gatunków obcych nie jest w stanie samodzielnie utrzymać się w nowym dla siebie środowisku, inne są w stanie, ale ich populacje są niewielkie i dość stabilne. Ponad 90% gatunków obcych nie zagraża rodzimej przyrodzie, jednak pozostałe 10% może mieć na nią mniej lub bardziej destrukcyjny wpływ.

Oczywiście stopień tego zagrożenia jest różny, niemniej co najmniej kilka gatunków obcych jest na tyle inwazyjnych, trudnych do usunięcia i szkodliwych dla rodzimych ekosystemów, że ich pojawienie się w środowisku może zwiastować poważne kłopoty. Tacy przybysze mogą konkurować z gatunkami rodzimymi o daną niszę ekologiczną, mogą też przyczynić się do wyginięcia na danym terenie gatunków miejscowych. „Gatunki obce inwazyjne to drugie, zaraz po niszczeniu siedlisk zagrożenie dla przyrody. Najbardziej zagrożone są unikalne ekosystemy w których nagle pojawia się obcy gatunek, jednak gatunki obce inwazyjne mogą mieć destrukcyjny wpływ na każdy ekosystem. Baza gatunków obcych w Polsce liczy już ponad 1060 gatunków ” - jak powiedział nam dr Wojciech Solarz z Instytutu Ochrony Przyrody PAN.

Inwazyjne rośliny (gatunki obce)

Obce inwazyjne gatunki roślin konkurują z rodzimymi o zasoby w danej niszy środowiskowej. Wiele z nich cechuje się dużą plastycznością i szybkim tempem wzrostu. Mogą zatem wygrać wyścig o zasoby. W skrajnych wypadkach może dojść do wyginięcia rodzimej populacji danego gatunku, na terenach gdzie pojawił się konkurencyjny wobec niego gatunek obcy.

Niekiedy gatunki te współistnieją, jednak obcy osiąga większy sukces reprodukcyjny i kolonizuje coraz to nowe obszary. Czasami gatunki inwazyjne mogą dość radykalnie wpływać na skład flory na danym terenie: np. poprzez szybki wzrost, duże rozmiary i zacienianie lub poprzez wydzielanie do gleby substancji niekorzystnie wpływających na inne gatunki. Z tego też powodu gatunki inwazyjne stanowią szczególne zagrożenie na terenach chronionych, gdzie powinny być bezwzględnie zwalczane. Poniżej kilka przykładów roślin inwazyjnych, groźnych dla rodzimej przyrody.