Referat wygłoszony na Konferencji Chrzescijańskiego Forum Pracowników Nauki Nauka - Etyka - Wiara .:::::.
Zachowaniu godności osoby ludzkiej, w jej świadomej i wolnej zgodzie na badanie kliniczne, powinna towarzyszyć kolejna wartość personalistyczna – prawda. W prawdzie, pojętej filozoficznie, zarówno w jej przyjęciu, jak i w jej dawaniu, świadczeniu, uczestnik badania naukowego humanizuje postęp medycyny. Nadaje sens poszukiwaniu wiedzy i sprawia, że rzeczywiście badanie kliniczne służy człowiekowi, chroni go i pozwala mu na budowanie właściwych, opartych na prawdzie, relacji z badaczem. Prawda o zagrożeniach, nadziejach, wątpliwościach badania klinicznego podana uczestnikowi eksperymentu sprawia, że zgoda pacjenta, jego wolność i Godność nabiera większej wartości.
Idąc dalej, to uczciwość badacza działającego w prawdzie i wolność człowieka w przyjęciu prawdy służą sprawiedliwości – jeszcze jednej wartości, która wprowadza pewna równowagę pomiędzy interesem badania a interesem pacjenta. W klasycznym określeniu sprawiedliwości zwraca się uwagę na równy podział dóbr: dziełem sprawiedliwości jest ważyć rzeczy i stanowić równość w umowach ludzkich: a to jest podstawa pokoju i zgody, bo gdyby każdy przestawał na swoim i nie pożądał cudzego, nie byłoby nigdy żadnej niezgody i wojny.62 Sprawiedliwość to także realna ocena zagrożeń i korzyści dotyczących nie tylko chorego, który mimo wszystko oczekuje na sukces nowej, niepewnej metody leczenia (nowego leku), ale dotyczących także badacza, który powinien wziąć pod uwagę nie tylko postęp nauki i być może wielkie perspektywy terapeutyczne, ale i potencjalne ograniczenia eksperymentu, zmniejszenie korzyści osobistych i może realna ocenę swoich ambicji czy możliwości. To w imię sprawiedliwości, w badaniu klinicznym pacjent i badacz musza określić granice, gdzie kończy się miara człowieczeństwa w zakreślonych maksymalnie aktualnych możliwościach nauki, niekończących się zyskach ekonomicznych i nieograniczonych oczekiwaniach firm farmaceutycznych czy instytucji naukowych.
Sprawiedliwość jest wartością, która w badaniu klinicznym powinien respektować każdy badacz i jest to wartość, która wchodzi do katalogu istotnych cnót lekarza medycyny. Etyka lekarska już od dawna zna te cnoty i można je z powodzeniem traktować jako wartości personalistyczne w badaniu klinicznym: wierność i stałość w zaufaniu oraz w dotrzymywaniu obietnic, trzymanie w ryzach swoich korzyści, intelektualna uczciwość, współczucie i troska, odwaga, roztropność i wspomniana już sprawiedliwosc.63
Oczywiście istnieje jeszcze wiele innych wartości oprócz wspomnianych wyżej w etyce badania klinicznego. Nie wszystkie dotyczą podmiotów eksperymentu, od niektórych zależy bardziej poziom naukowy badan. Dużo w badaniu klinicznym zależy od dobrych zwyczajów w nauce, od relacji miedzy badaczami, koleżeństwa, współpracy z innymi pracownikami w laboratorium, klinice czy przy łóżku chorego. Z wartościami spotykamy się właściwie wszędzie tam, gdzie pracuje, cierpi i żyje człowiek, a tym bardziej stający przed ważnymi wyzwaniami swego zdrowia i życia. Pozostają jeszcze pytania: co można jeszcze zrobić, co poprawić w prowadzeniu badan klinicznych, w procedurach eksperymentalnych dla dobra osoby ludzkiej biorącej nie tylko udział w próbie odzyskania zdrowia i radości życia, ale stojącej na pełnej niebezpieczeństw i niewiadomych pierwszej linii postępu współczesnej medycyny.
Zakończenie
Obecny stan etyki badan klinicznych i możliwości komisji bioetycznych, głównie w realiach polskich, wskazują na dość przeciętny poziom ochrony pacjenta biorącego udział w eksperymencie ze strony zasad i przepisów prawnych oraz na wysoki poziom zaangażowania w ochronne osoby pacjenta ze strony członków komisji bioetycznej, które bywają zróżnicowane. Narzędziem, które może pomóc zarówno prawnikom, jak i etykom w ochronie pacjentów są wartości osobowe, personalistyczne, ważne przede wszystkim dla człowieka – podmiotu badania klinicznego. Począwszy od godności osoby ludzkiej biorącej udział w eksperymencie, a skończywszy na zwyczajnej uczciwości badacza, dla zagwarantowania antropologicznej bazy w postępie nauk medycznych, wartości personalistyczne są niezbędne w procedurach, zabiegach i wynikach badan klinicznych. Bez wartości w działaniach osób zaangażowanych w badania w dziedzinie biomedycyny, sama nauka i medycyna jako sztuka leczenia utraci swoja tożsamość.
Bardzo ważna częścią badania klinicznego jest komisja bioetyczna, nadająca sztuce medycznej swoistego ducha, którym są właśnie wartości. Komisja Bioetyczna i afirmowane przez nią wartości – to być może w medycynie przyszłości ewangeliczna „najlepsza cząstka” (por. Łk 10,42), czyste, nieskażone interesownością i dehumanizacja, dziedzictwo Kodeksu Hipokratesa i ideału miłosiernego Samarytanina. Chociaż procedur i wymagania formalne badania klinicznego trudno jest naprawiać pod katem zachowywania wartości, to w gronie członków komisji bioetycznej zawsze będzie można znaleźć lekarzy i etyków, dla których wartości personalistyczne nie są obce i na których pacjenci będą mogli polegać. Badania kliniczne mogą i często są prowadzone w kontekście wartości personalistycznych, ale czy tak będzie nadal? To zależy nie od prawa i kodeksów, ale od lekarzy i badaczy, którzy przepisom i dyrektywom będą umieli i chcieli nadawać ludzkie wartości.
aktualna ocena | |
głosujących | |
Ocena |
bardzo słabe |
słabe |
średnie |
dobre |
super |
W ciągu miesięcy całkowicie się rozkłada, nie tworząc nawet mikrocząstek.
Badacze kolejny raz obalili wyniki uzyskane pod koniec lat 80. metodą radiowęglową.
Plamy krwi na Całunie zachowują czerwoną barwę. Naukowcy podjęli próbę wyjaśnienia tego fenomenu.