Ewolucja człowieka czyli dziecinna małpa

ZBIEG OKOLICZNOŚCI SPRZYJAJĄCYCH

Wiemy już, że Afryka była kolebką gatunku ludzkiego Homo sapiens sapiens. Wiele zdarzeń złożyło się na to, że stała się ziemskim, ludzkim rajem. Oto najważniejsze z nich:

1. 12 mln lat temu zaczął powstawać system wielkich rowów wschodnioafrykańskich.
Składa się on z dwóch części: ryftu zachodniego i wschodniego. Proces ten nadal trwa i jest częścią wielkiej wędrówki kontynentów. W jego wyniku, pękająca stopniowo Afryka, za 50 mln lat będzie miała głęboko wcinającą się w ląd zatokę w miejscu obecnych jezior Malawi i Tanganika.

Warto tutaj nadmienić, że autorem teorii o dryfujących kontynentach jest Alfred Wegener, a na jej pomysł wpadł podobno w 1906 r. podczas podróży na Grenlandię, gdzie mógł obserwować pękające i rozsuwające się kry lodowe.

Być może w tej anegdocie jest tyle prawdy, co w newtonowskim jabłku, jest jednak rzeczą pewną, że Wegener dokładnie studiował mapę Oceanu Atlantyckiego i podobieństwa linii brzegowych Afryki i Ameryki Południowej musiały rzucić mu się w oczy. W rejonie ryftu wschodniego skupiają się znaleziska form wczesnoludzkich. Ryft ten, w przeciwieństwie do zachodniego, charakteryzuje się słabą aktywnością sejsmiczną, a dużą - wulkaniczną.

2. Na obszarze ryftu wschodniego występują w dużych ilościach obsydiany.
Jest to bogate w krzemionkę szkliwo pochodzenia wulkanicznego. Nadaje się bardzo dobrze do obróbki, a co za tym idzie, do wyrobu broni i narzędzi.

3. Obecność popiołów pochodzenia wulkanicznego, bogatych w sole mineralne.
Użyźniały one glebę sawann, czyniąc je ekosystemami bardziej produktywnymi w porównaniu z pampasami południowoamerykańskimi czy australijskim buszem, ubogimi w sole mineralne, wymywane z gleby przez deszcze.

4. Stepowienie Afryki, które miało kilka przyczyn:

a) Powstanie doliny ryftowej z obramowującymi ją 300-metrowymi wzniesieniami spowodowało, że ciepłe i wilgotne powietrze z zachodu, docierające niegdyś do wybrzeży Oceanu Indyjskiego, recyrkuluje i powraca w kierunku lasów deszczowych. W rezultacie na wschód od Rift Valley klimat osusza się i oziębia.
O tym jak bardzo powstanie swoistego klimatu we wschodniej części ryftu było skorelowane z ewolucją hominidów świadczy fakt, że szczątki naszych praprzodków są znajdowane tylko tam, natomiast szczątki przodków szympansa - małp leśnych - wyłącznie na zachód od owej doliny. Ewolucję człowieka nazwano zatem dowcipnie East Side Story, parafrazując nazwę słynnego musicalu.

b) Osuszanie i oziębianie klimatu związane z takimi wydarzeniami jak:

- Zlodowacenia: woda wiązana w postaci lodu w lodowcach → osuszanie klimatu, związane z białym kolorem lodowców zwiększenie albedo Ziemi czyli procentu promieniowania odbitego od jej powierzchni → oziębienie klimatu.

- Wydarzenie Messyńskie 5,5 mln lat temu: wysuszenie Morza Śródziemnego powoduje, że znika rezerwuar ciepła i wilgoci na północy Afryki. Woda ma większą pojemność cieplną niż powietrze, tzn. w jednostce objętości zgromadzi więcej ciepła.

- Powstanie Przesmyku Panamskiego spowodowane silną działalnością wulkaniczną w rejonie pomiędzy Ameryką Płn. a Płd. 2,7 mln lat temu. W wyniku powstania zapory od zachodu Prąd Zatokowy nie wypływa na wody Pacyfiku, lecz zakręca i kieruje się do wybrzeży Norwegii i dalej do Morza Arktycznego. Topnienie lodów Arktyki powoduje na krótką metę ocieplenie klimatu i podniesienie się poziomu wód, jednak obfite opady śniegu w strefie umiarkowanej i polarnej przyczyniają się z czasem do zlodowacenia 2,5 mln lat temu.

c) Stepy mają zdolność samopodtrzymywania się, co jest związane z bardzo sprytną strategią ewolucyjną traw porastających sawannę. Merystemy ich (czyli tkanki odpowiedzialne za wzrost) znajdują się pod ziemią. Trawy mają słomiany zapał i szybko mogą spowodować gwałtowny pożar na sawannie, który niszczy je i konkurentów. Czy można mówić tu o strategii kamikadze ? Tylko pozornie. Kamikadze ginie razem z wrogiem, więc z ewolucyjnego punktu widzenia byłaby to strategia „nieprzemyślana”. Trawy natomiast szybko po pożarze regenerują się ze swoich podziemnych merystemów, pozostając same na polu walki.

5. Produktywne sawanny obfitują w zwierzynę trawożerną, których mięso stanowi bogate źródło białka i fosforanów.

6. W związku z obecnością trawożerców występuje na sawannie wiele drapieżników (przodkowie lwów, likaonów) i padlinożercy (przodkowie hien, szakali, sępów).

7. W strefie Rift Valley występuje wiele słonych jezior stanowiących rezerwuar soli.